Düyünlü zob qalxanabənzər vəzidə bir və ya bir neçə kiçik düyününəmələ gəlməsi ilə xarakterizə olunan bir vəziyyətdir. Qalxanabənzər vəzi boynun ön hissəsində yerləşən və maddələr mübadiləsini tənzimləyən hormonların istehsalından məsul olan mühüm vəzidir. Düyünlər əsasən xoşxassəli olsa da, bəzi hallarda bədxassəli (xərçəng) olma potensialına malikdir. Bu vəziyyət boyun şişməsi, udma və ya nəfəs almada çətinlik və səs dəyişiklikləri kimi fərdin həyat keyfiyyətinə təsir edə biləcək müxtəlif simptomlar yaradır.
Düyünlü zobun əmələ gəlməsində genetik faktorlar, yod çatışmazlığı və ətraf mühitin təsirləri mühüm rol oynayır. Bu vəziyyətin təsirlərini erkən diaqnoz və müntəzəm nəzarətlə azaltmaq mümkündür. Müalicə variantlarına dərmanlar, radioaktiv yod tətbiqləri və cərrahi müdaxilə daxildir. Həkimlər düyünlü zobun növü və ölçüsünə, insanın ümumi sağlamlıq vəziyyətinə görə ən uyğun müalicə üsulunu təyin edirlər.
Düyünlü zob qalxanabənzər vəzidə bir və ya bir neçə düyün əmələ gəlməsi ilə xarakterizə olunan sağlamlıq problemidir. Qalxanabənzər vəzi boynun ön hissəsində yerləşən və maddələr mübadiləsinin tənzimlənməsində rol oynayan hormonlar ifraz edən mühüm orqandır. Düyünlü zob qalxanabənzər vəzinin funksiyasını və quruluşunu dəyişə bilər. Düyünlər adətən xoşxassəli olur, yəni zərərsizdir. Ancaq bəzi hallarda bu düyünlər xərçəngə çevrilmə riski daşıyır. Buna görə də düyünlü zob diqqətlə izlənilməsi lazım olan bir vəziyyətdir.
Qalxanabənzər vəzidəki düyünlərin sayına və yayılmasına görə düyünlü zob müxtəlif olurr. Bu növlərin ən çox yayılmışları tək düyünlü və çoxlu düyünlər kimi tanınır.
Tək düyün adından da göründüyü kimi, yalnız bir düyünün olduğu zob növüdür. Bu tip düyünlər boyun ön hissəsində hiss olunan kiçik bir kütlə kimi görünür. Ona görə də tək düyün diaqnozu qoyulan xəstələrin mütəmadi olaraq yoxlanılması və lazım gəldikdə biopsiya edilməsi tövsiyə olunur. Tək düyünlərin simptomları düyün ölçüsünə və hormon ifraz vəziyyətinə görə dəyişir. Böyük bir düyün ətrafdakı toxumalara təzyiq göstərərək udma və ya nəfəs almaqda çətinlik kimi fiziki simptomlara səbəb ola bilər.
Çoxlu düyün isə birdən çox düyün olduğu vəziyyətə aiddir. Bu tip zob xüsusilə yod çatışmazlığı olan bölgələrdə daha çox rast gəlinir və onun inkişaf ehtimalı yaşla artır. Multinodulyar zobda düyünlərin sayı və ölçüsü fərqli olur, bəzi xəstələrdə kiçik düyünlər olduğu halda, digərlərində isə daha böyük və daha qabarıq düyünlər yarana bilər. Çox düyünlü xoş adətən xoş xasiyyətlidir, lakin tək düyünlü zobda olduğu kimi bu zamanda nadir hallarda bəzi düyünlər xərçəng riski daşıya bilər.
Düyünlü zobun hər iki növünün arasında klinik fərqlər olsa da, hər iki növə ciddi şəkildə riayət edilməlidir.
Düyünlü zobun simptomları düyünlərin sayı və ölçüsündən və onların qalxanabənzər vəzinin hormonlarına təsirindən asılı olaraq dəyişir. Bəzi xəstələr düyünlü zob olsa da heç bir simptomla qarşılaşmırlar, lakin bəzilərində müəyyən əlamətlər müşahidə edilir. Düyünlər böyüdükcə və ya ətrafdakı toxumalara təzyiq göstərməyə başladıqca simptomlar daha aydın olur. Düyünlü zobun ən ümumi simptomlarından bəziləri bunlardır:
Boyun şişməsi və vizual simptomlar. Düyünlü zobun ən çox rast gəlinən əlamətlərindən biri boyunda müşahidə edilən şişlikdir. Qalxanabənzər vəzi boynun ön hissəsində yerləşdiyi üçün düyünlər böyüdükdə bu nahiyədə görünən şişlik yaranır. Xüsusilə böyük düyünlər boyunda görünən və ya palpasiya olunan kütləyə səbəb olur. Bu şişkinlik xəstənin özü və ya həkim tərəfindən fiziki müayinə zamanı hiss edir. Udma və nəfəs almada çətinliklər. Düyünlər böyüdükcə boyundakı digər strukturlara təzyiq göstərir. Xüsusilə böyük və ya çoxlu düyün hallarında yemək borusu və nəfəs borusu kimi mühüm strukturlara təzyiq hiss olunur. Bu vəziyyətdə xəstələr udmaqda və nəfəs almaqda çətinlik çəkmə kimi problemlərlə qarşılaşa bilərlər.
Səs Dəyişiklikləri və Digər Simptomlar. Düyünlü zob səs tellərinə və ya ətrafdakı sinirlərə təzyiq göstərəcək qədər böyük olduqda səs dəyişiklikləri baş verir. Bu vəziyyət düyünlərin yerindən və ölçüsündən asılı olaraq inkişaf edir. Boğulma, dərinləşmiş səs tonu kimi simptomlar baş verir.
Digər simptomlar arasında tiroid hormonlarının səviyyəsində, xüsusən də hormon ifraz edən düyünlərdə balanssızlıq yer alır. Hormonların çox olduğu hipertiroidizm vəziyyətində xəstələrdə sürətli kilo itkisi, əsəbilik, tərləmə və ürək döyüntüsü kimi əlamətlər ola, hormon çatışmazlığı olan hipotiroidizmdə isə yorğunluq, dəri quruluğu və kökəlmə kimi əlamətlər meydana gələ bilər.
Düyünlü zobun diaqnozu müxtəlif üsullarla, xəstənin simptomlarına və həkimin müşahidələrinə əsaslanaraq qoyulur. Bu proses qalxanabənzər vəzidə əmələ gələn düyünlərin quruluşunu, ölçüsünü və mümkün təsirlərini anlamaq üçün istifadə edilən bir neçə addımdan ibarətdir. Düyünlü zobun diaqnozu üçün ən çox istifadə edilən üsullar fiziki müayinə, görüntüləmə üsulları, qan testləri və biopsiyadır. Hər bir addım düyünün təbiətini və onun potensial risklərini daha yaxşı başa düşməyə kömək edir. Ümumi olaraq diaqnostika mərhələsində aşağıdakı addımlar izlənilir:
Qeyd edək ki, xəstəliyin müalicəsi üçün doğru və zamanında edilmiş diaqnostika olduqca önəmlidir. Odur ki, həkiminizin yönləndirməsinə əsasən diaqnostik plan tərtib edilməlidir.
Qalxanabənzər vəzində əmələ gələn düyünlərin ölçüsünə, quruluşuna və hormon ifraz vəziyyətinə görə düyünlü zob fərqli müalicə üsulları ilə idarə olunur. Bununla, xərçəng və ya toksiki adenom dəqiqləşdirilir. Həmçinin müalicə prosesi düyünlərin xoş və ya bədxassəli olmasından və xəstənin ümumi sağlamlıq vəziyyətindən asılıdır. Əgər düyün hormon ifrazıilə bağlı pozğunluq yaradırsa, tiroid hormon balansını bərpa etmək üçün müxtəlif dərmanlar təyin edilir. Hormonal dərmanlar tiroid hormon səviyyəsinin normal səviyyədə saxlanmasını təmin edir. Bu dərmanlar xüsusilə hipotiroidizm (qeyri-kafi tiroid hormon istehsalı) hallarında istifadə olunur. Bununla belə, hormonal dərmanların dozası fərdi olaraq müəyyən edilir və həkim nəzarəti altında mütəmadi olaraq yoxlanılmalıdır. Dərmanların effektivliyini qiymətləndirmək üçün müntəzəm olaraq qan testləri aparılır.
Digər müalicə növü isə radioaktiv yod terapiyasıdır ki, bu da toksiki düyünlü zobun müalicəsində geniş istifadə olunan başqa bir üsuldur. Radioaktiv yod terapiyasında istifadə edilən yod qalxanabənzər vəzində cəmləşir, burada radiasiya yayır və tiroid hüceyrələrini kiçildir və ya məhv edir. Bu şəkildə düyünlərin ölçüsü azalır və hormon sintezibalanslaşdırılır.
Radioaktiv yod müalicəsi həkim nəzarəti altında aparılmalıdır və müalicədən sonra xəstələrin mütəmadi olaraq yoxlanılması vacibdir. Bu müalicə üsulu düyünlü zobun idarə edilməsində və qalxanabənzər vəzin hormon balansının qorunmasında təsirli bir həll təklif edir.
Düyünlü zobun müalicəsində cərrahi müdaxilə qərarı düyünlərin quruluşuna, ölçüsünə, hormon sintezinə və xərçəng riskinin olub-olmamasına görə müəyyən edilir. Düyünlərin əksəriyyəti xoş xasiyyətlidir və bu hallarda cərrahi müdaxilə həmişə lazım olmaya bilər. Ancaq bəzi hallarda düyünlərin böyüməsi və ya hormon sintezindəbalanssızlıq cərrahi müdaxiləni məcburi edir.
Bilmək lazımdır ki, tiroid əməliyyatının iki əsas növü var: hissəvi tiroidektomiya və tam tiroidektomiya. Bu cərrahiyyə növləri düyünlərin ölçüsünə, xoşxassəli və bədxassəli olmasına və xəstənin ümumi sağlamlıq vəziyyətinə əsasən seçilir.
Hissəvi tiroidektomiya qalxanabənzər vəzinin yalnız bir hissəsinin çıxarıldığı cərrahi əməliyyatdır. Düyünlərin müəyyən bir ərazidə toplandığı və yayılmadığı hallarda bu üsula üstünlük verilir. Hissəvi tiroidektomiya zamanı yalnız qalxanabənzər vəzinin düyünlə birlikdə sahəsi çıxarılır və vəzin qalan hissəsi saxlanılır. Bu yolla qalxanabənzər vəzinin hormon sintez edən funksiyası müəyyən qədər qorunub saxlanıla bilər və xəstənin hormon preparatlarına ehtiyacı azalır. Hissəvi tiroidektomiya tiroidin sağlam toxumalarını qorumaq məqsədi daşıyır və ağırlaşma riskini azaldır.
Tam tiroidektomiya bütün qalxanabənzər vəzinin çıxarıldığı cərrahi əməliyyatdır. Qalxanabənzər vəzinin hər iki payında yayılmış düyünlərin olması və ya xərçəng riski olan düyünlərin olması halında bu üsula üstünlük verilir. Qalxanabənzər vəzinin bütünlüklə çıxarılması tiroid hormonlarının istehsalının tamamilə dayanması deməkdir. Buna görə də tam tiroidektomiya əməliyyatı keçirən xəstələr ömür boyu tiroid hormon əlavələri qəbul etməlidirlər. Bu əlavə qalxanabənzər vəzinin funksiyasını yerinə yetirmək və maddələr mübadiləsinin tarazlığını qorumaq üçün vacibdir. Tam tiroidektomiya xərçəng riski olan xəstələr üçün etibarlı müalicə üsulu kimi seçilir və mütləq çıxarılan material histoloji müayinə olunmalıdır.
Düyünlü zobun müalicəsində cərrahi müdaxilə qərarı düyünlərin quruluşuna, ölçüsünə, hormon sintezinə və xərçəng riskinin olub-olmamasına görə müəyyən edilir. Düyünlərin əksəriyyəti xoş xasiyyətlidir və bu hallarda cərrahi müdaxilə həmişə lazım olmaya bilər. Ancaq bəzi hallarda düyünlərin böyüməsi və ya hormon sintezindəbalanssızlıq cərrahi müdaxiləni məcburi edir.
Bilmək lazımdır ki, tiroid əməliyyatının iki əsas növü var: hissəvi tiroidektomiya və tam tiroidektomiya. Bu cərrahiyyə növləri düyünlərin ölçüsünə, xoşxassəli və bədxassəli olmasına və xəstənin ümumi sağlamlıq vəziyyətinə əsasən seçilir.
Hissəvi tiroidektomiya qalxanabənzər vəzinin yalnız bir hissəsinin çıxarıldığı cərrahi əməliyyatdır. Düyünlərin müəyyən bir ərazidə toplandığı və yayılmadığı hallarda bu üsula üstünlük verilir. Hissəvi tiroidektomiya zamanı yalnız qalxanabənzər vəzinin düyünlə birlikdə sahəsi çıxarılır və vəzin qalan hissəsi saxlanılır. Bu yolla qalxanabənzər vəzinin hormon sintez edən funksiyası müəyyən qədər qorunub saxlanıla bilər və xəstənin hormon preparatlarına ehtiyacı azalır. Hissəvi tiroidektomiya tiroidin sağlam toxumalarını qorumaq məqsədi daşıyır və ağırlaşma riskini azaldır.
Tam tiroidektomiya bütün qalxanabənzər vəzinin çıxarıldığı cərrahi əməliyyatdır. Qalxanabənzər vəzinin hər iki payında yayılmış düyünlərin olması və ya xərçəng riski olan düyünlərin olması halında bu üsula üstünlük verilir. Qalxanabənzər vəzinin bütünlüklə çıxarılması tiroid hormonlarının istehsalının tamamilə dayanması deməkdir. Buna görə də tam tiroidektomiya əməliyyatı keçirən xəstələr ömür boyu tiroid hormon əlavələri qəbul etməlidirlər. Bu əlavə qalxanabənzər vəzinin funksiyasını yerinə yetirmək və maddələr mübadiləsinin tarazlığını qorumaq üçün vacibdir. Tam tiroidektomiya xərçəng riski olan xəstələr üçün etibarlı müalicə üsulu kimi seçilir və mütləq çıxarılan material histoloji müayinə olunmalıdır.
Müayinə üçün həkimə ehtiyacınız var?
