Hamiləlik dövründə idman etmək gələcək anaların həm fiziki, həm də psixoloji sağlamlığını dəstəkləyən mühüm bir fəaliyyətdir. Daimi idman qan dövranını artırır, əzələləri gücləndirir və doğum prosesinə hazırlaşır. Araşdırmalara görə, idmanla məşğul olan hamilə qadınların 60%-i daha az doğuş fəsadları yaşayır.
Ancaq idman hər hamilə üçün uyğun olmur. Riskli hamiləlik vəziyyətlərində həddindən artıq məşq və ya səhv hərəkətlər həm ananın, həm də körpənin sağlamlığını təhlükəyə ata bilər. Plasenta previa, vaxtından əvvəl doğuş riski və ya yüksək təzyiq kimi hallarda idmandan tamamilə qaçınmaq lazımdır. Bu yazımızda hamiləlikdə idmanın faydaları, riskləri ilə bağlı ətraflı danışacağıq.
Hamiləlik dövründə idman etmək hamilə qadının bu müddətdə qarşılaşa biləcəkləri bir çox fiziki çətinliklərin öhdəsindən gəlməyə kömək edir. İdman həm də körpənin sağlamlığına bir çox müsbət təsir göstərir. Bununla belə, məşqlər müntəzəm, nəzarətli və uyğun şəkildə aparılmalıdır.
İdman gələcək analara hamiləlik dövründə qarşılaşa biləcəkləri bir çox fiziki çətinliklərin öhdəsindən gəlməyə kömək edir. Qan dövranını artıraraq orqanizmdə şişkinliyi azaldır və hamiləlik zamanı tez-tez rast gəlinən əzələ ağrılarının qarşısını alır. Məşq həm də çəkiyə nəzarət etməyə kömək edir və doğum zamanı əzələləri gücləndirərək doğumu asanlaşdırır.
Hamiləlik dövründə idman etməyin körpə üçün faydaları gözardı edilməməlidir. Daimi məşq plasentaya qan axını artırır və körpənin daha sağlam inkişafına kömək edir. Məsələn, araşdırmalar göstərir ki, idmanla məşğul olan hamilələrin körpələri doğulanda daha sağlam çəkiyə malik olurlar.
Gələcək analar hamiləlik dövründə hormonal dəyişikliklər səbəbiylə əhval dəyişikliyi ilə qarşılaşa bilər. İdman endorfinlərin ifrazını artıraraq stresi azaltmağa və əhval-ruhiyyəni yaxşılaşdırmağa kömək edir. Yoqa, meditasiya və ya yüngül gəzintilər narahatlığı azaltmaq və müsbət əhval-ruhiyyəni qorumaq üçün xüsusilə təsirli üsullardır.
Bir çox hamilələr idman etdikdən sonra özlərini həm fiziki, həm də emosional olaraq daha güclü hiss etdiklərini bildiriblər. Bundan əlavə, müntəzəm idman edən anaların doğuşdan sonra depressiyaya düşmə ehtimalı daha azdır.
Elmi araşdırmalarda müntəzəm olaraq idman edən hamilə qadınların 60%-nin daha az doğum fəsadları yaşadığı müşahidə edildiyi qeyd olunmuşdur. İdmanla məşğul olan qadınların doğum zamanı daha az ağrı və daha sürətli sağalma prosesinin yaşandığı da ifadə edilmişdir.
İdmanla məşğul olan anaların hamiləlik dövründə daha az kökəldikləri və doğuşdan sonra bu çəkidən daha tez arıqladığı da sübut edilmişdir. 2020-ci ildə aparılan bir araşdırma həftədə ən az 3 gün 30 dəqiqə idman edən anaların körpələrinin doğum çəkilərinin ideal səviyyədə olduğunu göstərmişdi.
Hamiləlik dövründə idmanın faydaları əhəmiyyətli olsa da, səhv və ya həddindən artıq məşq etməyin yarada biləcəyi risklər də bir o qədər ciddidir. Hamiləlik dövründə hər hansı fiziki fəaliyyət həm ananın, həm də körpənin sağlamlığını müsbət şəkildə dəstəkləmək üçün diqqətlə planlaşdırılmalıdır. Yazımızın bu hissəsində hamiləlik zamanı idmanın mümkün riskləri və idmandan kimin çəkinməli olduğu haqqında ətraflı məlumat təqdim edirik.
Yanlış idman etmək hamiləlik dövründə həm ananın, həm də körpənin sağlamlığına mənfi təsir göstərə bilər. Fəaliyyətlər, xüsusilə də yüksək təsirli məşqlər və ya ağır yük qaldırmaq bəzi hallarda uterusa həddindən artıq təzyiq göstərərək vaxtından əvvəl doğuş riskini artırır.
Həddindən artıq fiziki fəaliyyət bədəni lazım olduğundan daha çox gərginləşdirir və ananın enerji səviyyəsini azalır. Nəticədə körpəyə oksigen və qida axını azalır. Məsələn, intensiv edilən kardio məşqləri ürək döyüntüsünü təhlükəli səviyyələrə qaldıra bilər. Mütəxəssislər vurğulayırlar ki, hamiləlik zamanı ürək döyüntüləri dəqiqədə 140-dan çox olmamalıdır.
Bir çox hallarda yanlış duruş və ya yanlış texnika ilə edilən hərəkətlər əzələlərə və oynaqlara lazımsız təzyiq yaradır. Hamiləlik dövründə bədənin ağırlıq mərkəzi dəyişdikcə tarazlığın itirilməsi riski artır və bu da düşmə ilə nəticələnir. Xüsusilə qarın nahiyəsini gərginləşdirən məşqlərdən çəkinmək lazımdır.
Bəzi riskli hamiləlik vəziyyətlərində fiziki fəaliyyət məhdudlaşdırılmalı və ya tamamilə qadağan edilməlidir. İdmanla məşğul olmağın riskli olduğu bəzi vəziyyətlər bunlardır:
Plasenta previa: Plasentanın uşaqlıq boynunu əhatə etdiyi bu vəziyyət düşük riskini daşıyır. İdman etmək bu riski artıra bilər.
Öncəki hamiləliklərdə vaxtından əvvəl doğuş tarixi: Daha əvvəl vaxtından əvvəl doğuş etmiş hamilə qadınlar idman edərkən çox diqqətli olmalıdırlar. Hətta həkim nəzarəti altında tamamilə uzaq durmaq lazım ola bilər.
Yüksək qan təzyiqi (preeklampsi): Bu vəziyyət həm ananın, həm də körpənin sağlamlığı üçün təhlükəlidir. İdman etmək isə vəziyyəti daha da pisləşdirə bilər.
Uşaqlıq boynu çatışmazlığı: Doğuşdan əvvəl uşaqlıq boynu genişlənməyə başlayırsa, idman etmək tövsiyə edilmir.
Qeyd etdiyimiz kimi, hamiləlik dövründə idman etmək faydalı olsa da, hər hamilə üçün uyğun olmaya bilər. Yanlış hərəkətlərdən və həddindən artıq məşqlərdən qaçınılmalıdır. Riskli hallarda həkim nəzarəti olmadan idmanla məşğul olmaq olmaz.
Hamiləlik dövründə gəzinti, üzgüçülük, hamilələr üçün yoqa kimi idmanlar düzgün tətbiq edildikdə həm ananın, həm də körpənin sağlamlığı üçün faydalıdır. Lakin bu idmanları da düzgün şəkildə, doğru müddətdə etmək lazımdır.
Gəzinti. Hamiləlik zamanı gəzinti ən çox seçilən məşqlər arasındadır, çünki bunu etmək asandır və heç bir xüsusi avadanlıq tələb etmir. Gündəlik 20-30 dəqiqəlik yüngül gəzinti qan dövranını yaxşılaşdırır və enerji səviyyələrini tarazlaşdırır.
Üzgüçülük. Su bədən çəkisini dəstəklədiyi üçün oynaqlara olan təzyiqi azaldır və bel ağrılarını aradan qaldırır. Bundan əlavə, üzgüçülük zamanı edilən hərəkətlər bütün bədən əzələlərini işlətməklə ananın fiziki fəaliyyətini də artırır.
Hamiləlik yoqası. Yoqa elastikliyi artırır, doğuş zamanı lazım olan tənəffüs nəzarətini öyrədir və stresin öhdəsindən gəlməyə kömək edir. Mütəxəssislər hamiləlik dövründə, xüsusilə 2-ci trimestrdə yoqa ilə məşğul olmağı məsləhət görürlər.
Məşq müddəti və intensivliyi hamilə qadının fiziki vəziyyətindən və hamiləlik həftəsindən asılı olaraq dəyişir. Ümumiyyətlə, həftədə 3-4 gün 30 dəqiqəlik yüngül intensivlikli idmanla məşğul olmaq məsləhətdir.
Hamiləlik dövründə idman edərkən əsas qayda bədəninizin verdiyi siqnalları dinləməkdir. Nəfəs darlığı, başgicəllənmə kimi əlamətlər olduqda həddindən artıq idmandan qaçmaq və idmanı dayandırmaq lazımdır.
Hamiləlik zamanı idmanı planlaşdırarkən bədəni dinləmək və həkimin tövsiyələrinə əməl etmək sağlam hamiləlik üçün ən vacib addımdır. Bu səbəbdən hamilələrin idmanla bağlı bir sıra sualları olur. Gəlin həmin suallarla və cavabları ilə tanış olaq.
Bəli, hamiləlik zamanı idman ümumiyyətlə təhlükəsizdir. Bununla belə, həkiminizin tövsiyə etdiyi məşq növlərini və intensivliyini nəzərə almalısınız. Riskli hamiləliyiniz varsa, məşq etməzdən əvvəl həkiminizlə mütləq məsləhətləşməlisiniz.
Hamiləliyin ilk üç ayında düşükriski səbəbindən ağır məşqlərdən qaçınmaq tövsiyə olunur. 2-ci trimestr ümumiyyətlə idman üçün ideal dövrdür, çünki bu dövrdə hamilə qadın özünü daha enerjili hiss edir.
Məşq zamanı bədəninizi dinləməli, həddindən artıq gərginlikdən qaçınmalı və mütəmadi olaraq su içməlisiniz. Bundan əlavə qarın əzələlərini gərginləşdirən və ya yıxılma riski yaradan hərəkətlərdən qaçınmalısınız.
Nəfəs darlığı, başgicəllənmə, qarın ağrısı, vaginal qanaxma və ya körpə hərəkətlərinin azalması kimi simptomlarla qarşılaşsanız, idmanı dərhal dayandırmalı və həkiminizlə məsləhətləşməlisiniz.
Bəli, müntəzəm məşq əzələləri gücləndirir, dözümlülüyü artırır və doğuş zamanı sancılarla mübarizəni asanlaşdırır.
Daimi və nəzarətli məşq plasentaya qan axını artıraraq körpənin inkişafını dəstəkləyir. Bununla belə, sıx və ya düzgün olmayan məşq körpənizə zərər verə bilər.
Məşq zamanı susuzluğun qarşısını almaq üçün hər 15-20 dəqiqədən bir təxminən bir stəkan su içmək məsləhət görülür.
İdman etməzdən əvvəl yüngül qəlyanaltı seçin. Məsələn, bir banan və bir ovuc badam enerji verəcək sağlam birləşmədir. Məşqdən təxminən 30 dəqiqə əvvəl su içərək bədəninizi nəmləndirin.
Məşqdən sonra zülal və karbohidratla zəngin yemək yeyin. Məsələn, qatıq və meyvənin birləşməsi əzələlərinizi dəstəkləyir və enerji ehtiyatlarınızı doldurur. Bol su içərək orqanizmin maye balansını qoruyun.
Hamiləlikdə hematoma hamiləlik dövründə uterusda qan yığılmasına aiddir və adətən ilk trimestrdə müşahidə olunur. Bu vəziyyət plasenta ilə uşaqlıq divarı arasındakı əlaqənin zəifləməsi və ya zədələnməsi nəticəsində baş verir. Hamiləliklərin təxminən 20%-də rast gəlinən hematoma adətən vaginal qanaxma, qarın ağrısı kimi əlamətlərlə özünü göstərir.
Hamiləliyin ilk ayı səyahətin başlanğıcıdır və gələcək analar üçün bir çox fiziki, emosional və psixoloji dəyişiklikləri özü ilə gətirir. Bu proses zamanı orqanizm körpənin inkişafı üçün sürətlə dəyişdiyindən, gələcək ananın zehnində bir çox sual və narahatlıq yarana bilər. İlk ay körpənin əsas strukturlarının formalaşmağa başladığı və orqanların formalaşması üçün əhəmiyyətli bir zəmin hazırladığı kritik bir dövrdür. Məqaləmizdə hamiləliyin ilk ayı ilə bağlı hamilələri maraqlandıran bir çox mövzuya toxunacayıq.
Sünnət tarix boyu həm dini, həm də tibbi əhəmiyyət kəsb edən bir əməl olmuşdur. İslam və Yəhudilik kimi dinlərdə daha çox dini bir tələb olaraq yerinə yetirilsə də, sağlamlıq baxımından faydaları səbəbiylə bir çox mədəniyyətdə də tətbiq edilir. Sünnət oğlan uşaqlarında doğuşdan qısa müddət sonra və ya sonrakı yaşlarda cinsiyyət orqanının ucundakı dəri (prepus) təbəqəsinin cərrahi yolla çıxarılması prosesidir. Tibbi baxımdan sünnət sidik yolları infeksiyalarının qarşısının alınması, gigiyena qaydalarına riayət edilməsi və bəzi cinsi yolla keçən xəstəliklərin riskinin azaldılması kimi faydalara malikdir. Dini və mədəni bir mərasim kimi sünnət fərdi və ailə üçün mühüm sosial mərhələdir.
Körpənin cinsi mayalanma zamanı genetik olaraq müəyyən edilir. Sperma hüceyrəsi tərəfindən daşınan X və ya Y xromosomu embrionun oğlan və ya qız olacağını müəyyən edir. Ancaq bu genetik məlumat hamiləliyin erkən mərhələlərində xaricdən müşahidə olunmur. Körpənin cinsini öyrənmək üçün adətən hamiləliyin müəyyən həftəsini gözləmək lazımdır.
Tibbdə hirsutizm olaraq bilinən həddindən artıq tüklənmə qadınlarda kişi tipli tüklənmə vəziyyətidir. Bu vəziyyət hormonların balanssızlığından qaynaqlanır və adətən üz, çənə, sinə, arxa və qarın kimi nahiyələrdə tünd qalın tüklərin çoxalması ilə özünü göstərir. Hirsutizm qadınlarda həm estetik, həm də psixoloji narahatlığa səbəb ola və eyni zamanda daha ciddi bir sağlamlıq probleminin əlaməti ola bilər.
Müayinə üçün həkimə ehtiyacınız var?
