Uşaqlarda qasıq yırtıq bağırsaq və ya digər toxumaların qarın divarındakı bir açıqlıqdan qasıq nahiyəsinə itələnməsi zaman meydana gələn sağlamlıq problemidir. Bu vəziyyət ümumiyyətlə anadangəlmə bir problemdir və qızlara nisbətən oğlanlarda daha çox rast gəlinir. Risk vaxtından əvvəl doğulmuş körpələrdə və ailədə qasıq yırtığı olan uşaqlarda daha yüksəkdir. Yırtıq özünü qasıq nahiyəsində şiş kimi göstərir və bu şişlik xüsusilə körpə ağlayanda və ya ösükrəndə nəzərə çarpır. Uşaqlarda qasıq yırtığının müalicəsində adətən cərrahi müdaxilə tələb olunur və bu müdaxilə çox təhlükəsiz bir prosedurdur. Erkən diaqnoz və müalicə uşağın sağlam böyüməsi üçün böyük əhəmiyyət kəsb edir. Ailələrin simptomları fərq etmələri və gecikmədən həkimə müraciət etmələri tövsiyə olunur.
Uşaqlarda qasıq yırtıq adətən oğlanlarda qasıq nahiyəsində və ya xaya nahiyəsində müşahidə olunan şişlik ilə özünü göstərir. Bu şişkinlik qarın içi təzyiqi artıran vəziyyətlərdə, məsələn, uşaq ağlayanda, öskürəndə və ya gərginləşdikdə daha aydın olur. Ancaq uşaq sakitləşdikdə və ya uzandıqda şişkinlik yox olur və ya azalır. Yırtıq nahiyəsində şişlik adətən ağrısız olur. Lakin yırtığın boğulması (inkarserasiya) hallarında bağırsaq və ya digər orqanlar sıxılaraq qasıq nahiyəsində qan axınına mane olur. Bu, təcili tibbi yardım tələb edən bir vəziyyətdir və uşağın şiddətli ağrı hiss etməsinə səbəb olur. Boğulmuş yırtığın simptomlarına aşağıdakılar daxildir:
Ailələrin uşaqlarının qasıq nahiyəsində gördükləri şişkinliyə diqqət etmələri vacibdir. Xüsusilə şişkinlik sərtləşib, ağrı verirsə və ya yuxarıda qeyd olunan digər şikayətlər baş verərsə, təcili olaraq həkimə müraciət etmək lazımdır.
Unudulmamalıdır ki, qasıq yırtığı müalicə olunmazsa, ciddi sağlamlıq problemlərinə yol aça bilər.
Uşaqlarda qasıq yırtığı adətən prenatal dövrdə qarın divarının tam bağlanmaması səbəbindən baş verir. Ana bətnində inkişaf prosesində qarın boşluğu ilə qasıq nahiyəsi arasında təbii açılış olur. Oğlan körpələrində xayalar bu açılışdan keçərək xayaya enir. Qız körpələrində yumurtalıqlar oxşar prosesdən keçir. Normal şəraitdə bu açılış doğuşdan qısa müddət əvvəl və ya sonra bağlanır. Ancaq bəzi körpələrdə bu açılış tam bağlanmır və qasıq yırtığına səbəb olur. Uşaqlarda qasıq yırtıq ehtimalını artıran bəzi amillər bunlardır:
Vaxtından əvvəl doğuş. Vaxtından əvvəl doğulan körpələrdə qarın divarının tam inkişaf etməməsi qasıq yırtığı riskini artırır.
Cins. Xüsusilə xayaların enməsi zamanı qasıq kanalı bağlanmazsa, oğlanlarda yırtıq tezliyi daha çox olur.
Ailə Tarixi. Bu vəziyyət daha çox ailədə qasıq yırtığı olan uşaqlarda baş verir.
Birləşdirici toxuma zəifliyi. Bəzi uşaqlarda birləşdirici toxuma zəif olur, bu da yırtığın meydana gəlməsini asanlaşdırır.
Digər Sağlamlıq Problemləri. Xroniki öskürək, qəbizlik və ya qarında maye yığılması (astsit) kimi qarın içi təzyiqi artıran vəziyyətlər qasıq yırtığının inkişafına təkan verir.
Qasıq yırtığı daha çox anadangəlmə problem olsa da, uşaq böyüdükcə nəzərə çarpır. Yırtıqların ağırlaşmalara səbəb olmasının qarşısını almaq üçün erkən diaqnoz və müalicə çox vacibdir.
Uşaqlarda qasıq yırtığın diaqnozu adətən fiziki müayinə və ailə müşahidələri əsasında asanlıqla qoyulur. Uşağın qasıq nahiyəsində şişkinlik müşahidə edən ailələr həkimə müraciət etməldirlər. Şişkinlik adətən uşaq ağlayanda, öskürəndə və ya gərginləşdikdə aydın olur. Bu səbəbdən həkim müayinəsi zamanı uşaqdan qarın içi təzyiqi artıracaq hərəkətlər tələb olunur.
Fiziki Müayinə. Diaqnozun ilk addımı həkimin qasıq nahiyəsini diqqətlə araşdırmasıdır. Həkim qabarıqlıq və ya yırtıq kisəsini aşkar etmək üçün qasıq və xaya nahiyəsini müayinə edir. Şişkinlik adətən yumşaqdır və basıldığında içəri itələnir. Bu, qasıq yırtıq üçün ən bariz diaqnostik meyarlardan biridir.
Ailə tarixinin və simptomlarının araşdırılması. Həkim ailədən uşağın hansı şəraitdə şikayət və şişkinlik hiss etdiyini öyrənir. Ailədə qasıq yırtığının olub-olmaması da soruşulur. Ailə tarixi diaqnozda dəstəkləyici faktordur.
Ultrasəs görüntüləmə. Bəzi hallarda həkim şübhələrini təsdiqləmək üçün ultrasəs kimi görüntüləmə üsullarından istifadə edir. Ultrasəs xüsusilə şişlik görünmədikdə və ya yırtıq kisəsinin məzmunu haqqında daha çox məlumat lazım olduqda istifadə olunur. Bu üsul yırtığın ölçüsünü və tərkibini (bağırsaq, yağ toxuması və s.) müəyyən etməyə kömək edir.
Uşaqlarda qasıq yırtığın müalicəsinin ən təsirli üsulu cərrahi müdaxilədir. Qasıq yırtığı öz-özünə sağalacaq bir vəziyyət olmadığı üçün adətən diaqnozdan sonra əməliyyat planlaşdırılır. Müalicə prosesi yırtığın ölçüsünə, uşağın yaşına və ümumi sağlamlıq vəziyyətinə uyğun olaraq formalaşdırılır. Yırtıqların irəliləməsinin və ağırlaşmaların inkişafının qarşısını almaq üçün cərrahi müdaxilə vacibdir.
Qasıq yırtığı Cərrahiyyəsi (Yırtıq Cərrahiyyəsi). Qasıq yırtığı əməliyyatı çox sadə və təhlükəsiz bir prosedurdur. Cərrah qasıq nahiyəsində yırtıq kisəsini tapır, onu bərpa edir və qarın divarındakı açılışı bağlayır. Uşaqlarda bu prosedur ümumi anesteziya altında aparılır və təxminən 30-45 dəqiqə çəkir. Əməliyyat zamanı yırtıq kisəsi çıxarılır və qarın divarı tikilir və bərkidilir. Bəzi hallarda cərrah hər iki tərəfi yoxlayır, çünki yırtıq kisəsinin qarşı tərəfdə əmələ gəlməsi riski var. Bu, xüsusilə oğlanlarda tez-tez olur.
Laparoskopik üsul. Son illərdə laparoskopik cərrahiyyə də geniş yayılıb. Bu üsul qarın boşluğunda bir neçə kiçik kəsikdən girilərək yırtığın düzəldilməsinə imkan verir. Laparoskopik cərrahiyyə daha az invaziv, daha sürətli sağalma prosesi və daha az iz buraxma kimi üstünlüklər təqdim edir.
Cərrahiyyə Sonrası Bərpa Prosesi. Qasıq yırtığı əməliyyatından sonra uşaqlar adətən eyni gündə evə buraxılırlar. Bərpa prosesi sürətlidir və uşaqlar bir neçə gün ərzində normal fəaliyyətə qayıdırlar. Ancaq əməliyyat sahəsinə zərər verməmək üçün bir müddət ağır yük qaldırma və sıx fiziki fəaliyyətlərdən qaçınılmalıdır. Əməliyyatdan sonra yüngül ağrılar olur, lakin bu ağrı kəsicilərlə idarə oluna bilər.
Fəsadlar və təkrarlanma riski. Qasıq yırtığı cərrahiyyəsi ümumiyyətlə yüksək müvəffəqiyyət dərəcəsi olan və ağırlaşma riski az olan bir prosedurdur. İnfeksiya, hematoma (qan toplanması) və ya şişkinlik kimi nadir problemlər müvafiq müalicə ilə asanlıqla idarə olunur. Nadir hallarda yırtığın təkrarlanma riski var. Buna görə də, əməliyyatdan sonra müntəzəm həkim müayinəsi vacibdir.
Uşaqlarda qasıq yırtığın müalicəsində cərrahi müdaxilə həm təhlükəsiz, həm də effektiv üsuldur. Erkən diaqnoz və müalicə uşağın sağlam böyüməsi və yırtıqla bağlı ağırlaşmaların qarşısının alınması üçün həyati əhəmiyyət kəsb edir.
Uşaqlarda qasıq yırtığı daha çox anadangəlmə bir xəstəlik olduğundan, onun tam qarşısını almaq həmişə mümkün olmur. Ancaq erkən diaqnozla risk faktorlarını azaltmaq və fəsadların qarşısını almaq üçün bəzi ehtiyat tədbirləri görülə bilər. Uşağın sağlamlığını qorumaq üçün ailələrin bu məsələdən xəbərdar olması böyük əhəmiyyət kəsb edir. Uşaqlarda qasıq yırtığının qarşısını aşağıdakı üsullarla almaq olar:
Vaxtından əvvəl doğulmuş körpələrdə diqqətli olun. Vaxtından əvvəl doğulmuş körpələrdə qasıq yırtığı riski daha yüksəkdir. Bu körpələr doğulduqdan sonra mütəmadi olaraq həkim nəzarətində olmalı və qarın içi təzyiqi artıra biləcək hallar (ağlama, qəbizlik) yaxından izlənilməlidir.
Qəbizliyin qarşısını alın. Uşaqlarda xroniki qəbizlik qarın içi təzyiqi artıraraq qasıq yırtığı riskini artırır. Liflə zəngin pəhriz və kifayət qədər maye qəbulu qəbizliyin qarşısını alır.
Xroniki öskürək müalicəsi. Davamlı öskürək qarın içi təzyiqi artırır və qasıq yırtığının əmələ gəlməsinə səbəb olur. Ona görə də tənəffüs yollarının xəstəlikləri erkən müalicə edilməlidir.
Ağır yükləri qaldırmaqdan çəkinin. Uşaqların yaşına uyğun olmayan ağır əşyaların qaldırılması qarın nahiyəsinə həddindən artıq təzyiq göstərərək yırtıq əmələ gəlməsinə yol aça bilər. Buna görə də onların ağır yüklər daşımaması təmin edilməlidir.
Qasıq yırtığı həm qızlarda, həm də oğlanlarda görülə bilən bir vəziyyət olsa da, tezliyi, simptomları və komplikasiya riskləri baxımından bəzi fərqləri var. Bu fərqlər aşağıdakı kimidir:
Başvermə Tezliyi. Qasıq yırtıq qızlara nisbətən oğlanlarda daha çox rast gəlinir. Bu fərq kişilərdə xayaların ana bətnində qarın boşluğundan xayaya (xaya torbası) enməsinə imkan verən kanalın natamam bağlanmasından qaynaqlanır. Bu açıqlığa qızlarda daha az rast gəlinir.
Yırtıqların yeri və simptomları. Oğlanlarda yırtıq adətən qasıq nahiyəsində və ya skrotumda şişlik kimi görünür. Ağlama və ya gərginlik kimi vəziyyətlərdə şişkinlik daha çox nəzərə çarpır. Qızlarda qasıq nahiyəsində şişlik müşahidə edilir və bəzən bu yırtıq kisəsində yumurtalıqlar da görünür.
Fəsadlar riski. Qızlarda qasıq yırtıqlarına daha az rast gəlinsə də, yumurtalıqların yırtıq kisəsinə ilişmə riski yüksəkdir. Bu vəziyyət yumurtalıqların qan dövranının pozulmasına səbəb olur və təcili cərrahi müdaxilə tələb edir. Kişilərdə bağırsaqların yırtıq kisəsində ilişmə riski daha çox olur.
Oğlanlarda və qızlarda qasıq yırtığının müxtəlif təzahürləri diaqnoz və müalicə proseslərində xüsusi diqqət tələb edir. Xüsusilə qızlarda yumurtalıqların, oğlanlarda isə bağırsaqların sıxılma riski müdaxilənin əhəmiyyətini artırır. Uşağın gələcək sağlamlığını qorumaq üçün erkən məlumatlandırma və vaxtında cərrahi müdaxilə böyük əhəmiyyət kəsb edir.
Uşaqlarda qasıq yırtığın müalicəsinin ən təsirli üsulu cərrahi müdaxilədir. Qasıq yırtığı öz-özünə sağalacaq bir vəziyyət olmadığı üçün adətən diaqnozdan sonra əməliyyat planlaşdırılır. Müalicə prosesi yırtığın ölçüsünə, uşağın yaşına və ümumi sağlamlıq vəziyyətinə uyğun olaraq formalaşdırılır. Yırtıqların irəliləməsinin və ağırlaşmaların inkişafının qarşısını almaq üçün cərrahi müdaxilə vacibdir.
Qasıq yırtığı Cərrahiyyəsi (Yırtıq Cərrahiyyəsi). Qasıq yırtığı əməliyyatı çox sadə və təhlükəsiz bir prosedurdur. Cərrah qasıq nahiyəsində yırtıq kisəsini tapır, onu bərpa edir və qarın divarındakı açılışı bağlayır. Uşaqlarda bu prosedur ümumi anesteziya altında aparılır və təxminən 30-45 dəqiqə çəkir. Əməliyyat zamanı yırtıq kisəsi çıxarılır və qarın divarı tikilir və bərkidilir. Bəzi hallarda cərrah hər iki tərəfi yoxlayır, çünki yırtıq kisəsinin qarşı tərəfdə əmələ gəlməsi riski var. Bu, xüsusilə oğlanlarda tez-tez olur.
Laparoskopik üsul. Son illərdə laparoskopik cərrahiyyə də geniş yayılıb. Bu üsul qarın boşluğunda bir neçə kiçik kəsikdən girilərək yırtığın düzəldilməsinə imkan verir. Laparoskopik cərrahiyyə daha az invaziv, daha sürətli sağalma prosesi və daha az iz buraxma kimi üstünlüklər təqdim edir.
Cərrahiyyə Sonrası Bərpa Prosesi. Qasıq yırtığı əməliyyatından sonra uşaqlar adətən eyni gündə evə buraxılırlar. Bərpa prosesi sürətlidir və uşaqlar bir neçə gün ərzində normal fəaliyyətə qayıdırlar. Ancaq əməliyyat sahəsinə zərər verməmək üçün bir müddət ağır yük qaldırma və sıx fiziki fəaliyyətlərdən qaçınılmalıdır. Əməliyyatdan sonra yüngül ağrılar olur, lakin bu ağrı kəsicilərlə idarə oluna bilər.
Fəsadlar və təkrarlanma riski. Qasıq yırtığı cərrahiyyəsi ümumiyyətlə yüksək müvəffəqiyyət dərəcəsi olan və ağırlaşma riski az olan bir prosedurdur. İnfeksiya, hematoma (qan toplanması) və ya şişkinlik kimi nadir problemlər müvafiq müalicə ilə asanlıqla idarə olunur. Nadir hallarda yırtığın təkrarlanma riski var. Buna görə də, əməliyyatdan sonra müntəzəm həkim müayinəsi vacibdir.
Uşaqlarda qasıq yırtığın müalicəsində cərrahi müdaxilə həm təhlükəsiz, həm də effektiv üsuldur. Erkən diaqnoz və müalicə uşağın sağlam böyüməsi və yırtıqla bağlı ağırlaşmaların qarşısının alınması üçün həyati əhəmiyyət kəsb edir.
Uşaqlarda qasıq yırtığı daha çox anadangəlmə bir xəstəlik olduğundan, onun tam qarşısını almaq həmişə mümkün olmur. Ancaq erkən diaqnozla risk faktorlarını azaltmaq və fəsadların qarşısını almaq üçün bəzi ehtiyat tədbirləri görülə bilər. Uşağın sağlamlığını qorumaq üçün ailələrin bu məsələdən xəbərdar olması böyük əhəmiyyət kəsb edir. Uşaqlarda qasıq yırtığının qarşısını aşağıdakı üsullarla almaq olar:
Vaxtından əvvəl doğulmuş körpələrdə diqqətli olun. Vaxtından əvvəl doğulmuş körpələrdə qasıq yırtığı riski daha yüksəkdir. Bu körpələr doğulduqdan sonra mütəmadi olaraq həkim nəzarətində olmalı və qarın içi təzyiqi artıra biləcək hallar (ağlama, qəbizlik) yaxından izlənilməlidir.
Qəbizliyin qarşısını alın. Uşaqlarda xroniki qəbizlik qarın içi təzyiqi artıraraq qasıq yırtığı riskini artırır. Liflə zəngin pəhriz və kifayət qədər maye qəbulu qəbizliyin qarşısını alır.
Xroniki öskürək müalicəsi. Davamlı öskürək qarın içi təzyiqi artırır və qasıq yırtığının əmələ gəlməsinə səbəb olur. Ona görə də tənəffüs yollarının xəstəlikləri erkən müalicə edilməlidir.
Ağır yükləri qaldırmaqdan çəkinin. Uşaqların yaşına uyğun olmayan ağır əşyaların qaldırılması qarın nahiyəsinə həddindən artıq təzyiq göstərərək yırtıq əmələ gəlməsinə yol aça bilər. Buna görə də onların ağır yüklər daşımaması təmin edilməlidir.
Qasıq yırtığı həm qızlarda, həm də oğlanlarda görülə bilən bir vəziyyət olsa da, tezliyi, simptomları və komplikasiya riskləri baxımından bəzi fərqləri var. Bu fərqlər aşağıdakı kimidir:
İnsident Tezliyi. Qasıq yırtıq qızlara nisbətən oğlanlarda daha çox rast gəlinir. Bu fərq kişilərdə xayaların ana bətnində qarın boşluğundan xayaya (xaya torbası) enməsinə imkan verən kanalın natamam bağlanmasından qaynaqlanır. Bu açıqlığa qızlarda daha az rast gəlinir.
Yırtıqların yeri və simptomları. Oğlanlarda yırtıq adətən qasıq nahiyəsində və ya skrotumda şişlik kimi görünür. Ağlama və ya gərginlik kimi vəziyyətlərdə şişkinlik daha çox nəzərə çarpır. Qızlarda qasıq nahiyəsində şişlik müşahidə edilir və bəzən bu yırtıq kisəsində yumurtalıqlar da görünür.
Fəsadlar riski. Qızlarda qasıq yırtıqlarına daha az rast gəlinsə də, yumurtalıqların yırtıq kisəsinə ilişmə riski yüksəkdir. Bu vəziyyət yumurtalıqların qan dövranının pozulmasına səbəb olur və təcili cərrahi müdaxilə tələb edir. Kişilərdə bağırsaqların yırtıq kisəsində ilişmə riski daha çox olur.
Oğlanlarda və qızlarda qasıq yırtığının müxtəlif təzahürləri diaqnoz və müalicə proseslərində xüsusi diqqət tələb edir. Xüsusilə qızlarda yumurtalıqların, oğlanlarda isə bağırsaqların sıxılma riski müdaxilənin əhəmiyyətini artırır. Uşağın gələcək sağlamlığını qorumaq üçün erkən məlumatlandırma və vaxtında cərrahi müdaxilə böyük əhəmiyyət kəsb edir.
Baş ağrısı böyüklərdə olduğu kimi uşaqlarda da rast gəlinən bir sağlamlıq problemidir. Uşaqlar adətən baş ağrılarını ifadə etməkdə çətinlik çəkirlər və bu, valideynləri narahat edir. Stres, yorğunluq, qeyri-kafi yuxu və susuzluq kimi gündəlik faktorlar baş ağrısına səbəb olur, eyni zamanda miqren və ya infeksiya kimi daha ciddi səbəbləri də göstərir.Müayinə üçün həkimə ehtiyacınız var?
