Polikistik Yumurtalıq Sindromu (PCOS) qadınlarda rast gəlinən hormonal bir xəstəlikdir. Yumurtalıqlarda çoxlu kiçik kistaların əmələ gəlməsi ilə xarakterizə olunur ki, bu da menstruasiya pozğunluğu, həddindən artıq tüklənmə, çəki artımı və sonsuzluqi kimi əlamətlərə səbəb olur. PCOS-un dəqiq səbəbi bilinməsə də, genetik faktorlar,xəstəliyin inkişafına təkan verir. Erkən diaqnoz və vaxtında müalicə çox vacibdir. PCOS qadınların həyat keyfiyyətinə təsir edən və hərtərəfli müalicə yanaşması tələb edən mühüm sağlamlıq problemidir.
Qadınlarda reproduktiv yaşda rast gəlinən polikistik yumurtalıq sindromunun simptomları müxtəlif yollarla və intensivlikdə baş verir. Ən ümumi simptomlar bunlardır:
Menstrual pozuntular: PCOS olan qadınlarda ən çox görülən simptom nizamsız menstrual dövrlərdir. Bəzi qadınlarda bir neçə ay menstruasiya miqdarının azalması (oliqomenoreya), digərlərində isə menstruasiya miqdarının artması (menorragiya) olur.
Həddindən artıq tüklənmə (hirsutizm): Yüksək androgen səviyyələri xüsusilə üz, sinə və kürək kimi bölgələrdə həddindən artıq tüklənməyə səbəb olur. Bu vəziyyət PCOS olan qadınların təxminən 70% -ində baş verir.
Çəki artımı: PCOS olan qadınlar çəki artımına və piylənməyə meylli olurlar. İnsulin müqaviməti bədəndə şəkərin düzgün işləməsini çətinləşdirir ki, bu da paralelində çəkiyə nəzarət etməkdə müəyyən çətinliklərə səbəb olur.
Sızanaq və dəri problemləri: Yüksək androgen səviyyələri dəridə yağ istehsalını artıraraq sızanaqlara səbəb olur. Bundan əlavə, bəzən dəridə qara ləkələr (akantoz nigricans) də görmək mümkündür.
Fertilite problemləri: PCOS qadınlarda sonsuzluğa səbəb ola bilər. Belə ki, xəstəlik səbəbindən reproduktiv fəaliyyətdə axşamalar ola, yumurtalama dayana bilər. Bu səbəbdən də sözügedən xəstəlikdən əziyyət çəkənlərdə müntəzəm yumurtlama olmadığı üçün hamiləlik baş vermir.
Saç tökülməsi: Həddindən artıq androgenlər qadınlarda kişi tipi saç tökülməsinə (alopesiya) səbəb ola bilər.
Bu əlamətlər hər bir qadında müxtəlif şiddət səviyyələrində baş verir və bəzən xəstəliyin tanınmasını çətinləşdirir. Ancaq düzgün diaqnoz və müalicə ilə bu simptomları idarə etmək və həyat keyfiyyətini yaxşılaşdırmaq olar.
Polikistik Yumurtalıq Sindromu (PCOS) qadınların reproduktiv sisteminə təsir edən kompleks bir xəstəlikdir. PCOS-un dəqiq səbəbi tam olaraq bilinməsə də, genetik, hormonal və metabolik faktorların birlikdə təsirli olduğu düşünülür. Xəstəliyin inkişafında ən mühüm üç amil var ki, bu amillərin hər biri bədəndəki müxtəlif mexanizmlərə təsir göstərərək PCOS simptomlarına səbəb olur. Sözügedən amillər bunlardır:
Genetik faktorlar. Xəstəliyin inkişafında genetik faktorlar mühüm rol oynayır. Tədqiqatlar göstərir ki, ailədə PCOS olan qadınların bu vəziyyəti inkişaf etdirmək riski daha yüksəkdir. Bir qadının anası və ya bacısında PCOS varsa, o qadının da PCOS inkişaf etdirmə ehtimalı yüksəkdir. Çünki bəzi genetik mutasiyalar yumurtalıqların funksiyalarına və hormon istehsalına təsir edərək xəstəliyin yaranmasına kömək edir. Elmi araşdırmalar, bəzi genetik dəyişikliklərin PCOS olan qadınlarda insulin müqaviməti və hormonal balanssızlıqlarla əlaqəli olduğunu ortaya qoydu. Bu genetik meyl hormonal disbalansların daha da qabarıq olmasına və yumurtlamanın qeyri-müntəzəm olmasına səbəb ola bilər.
Hormonal Disbalans. Sözügedən xəstəliyin əsas səbəblərindən biri qadın orqanizminin normaldan daha çox androgen (kişi hormonları) istehsal etməsidir. Qadın orqanizmi də az miqdarda androgenlər istehsal edir, lakin bu hormonların səviyyəsi PCOS olan qadınlarda yüksəkdir. Bu hormonal balanssızlıq yumurtlamanın qarşısını ala və yumurtalıqlarda kistlərin əmələ gəlməsinə səbəb ola bilər. Eyni zamanda, bu balanssızlıq həddindən artıq tüklənmə (hirsutizm), sızanaq və saç tökülməsi kimi simptomlara səbəb ola bilər. Bundan əlavə, progesteron istehsalının aşağı səviyyədə olması nizamsız menstrual dövrlər və uzun menstrual qanaxma kimi problemlərə səbəb olur. Xəstəliyin hormonal təsiri bədənin digər sistemlərinə də təsir edərək metabolik problemlərə yol aça bilər.
İnsulin Müqaviməti. İnsulin müqaviməti polikistik yumurtalıq sindtormunun inkişafında mühüm rol oynayır. İnsulin bədənin qan şəkərinin səviyyəsini tənzimləyən bir hormondur. İnsulin müqaviməti bədənin bu hormonu effektiv şəkildə istifadə edə bilməməsi deməkdir ki, bu da mədəaltı vəzinin daha çox insulin istehsal etməsinə səbəb olur. Artan insulin səviyyəsi yumurtalıqlarda androgen istehsalına təkan verir və hormonal balanssızlığa səbəb olur. Bundan əlavə, insulin müqaviməti olan qadınlar adətən kilo almağa meylli olurlar ki, bu da PCOS simptomlarını pisləşdirir. İnsulin müqaviməti yalnız PCOS simptomlarını gücləndirmir, həm də Tip 2 diabet, yüksək xolesterol və ürək xəstəliyi kimi uzunmüddətli sağlamlıq problemləri riskini artırır.
Nəticədə, polikistik yumurtalıq sindromu genetik meyl, hormonal balanssızlıq və insulin müqaviməti kimi bir çox amillərin qarşılıqlı təsiri nəticəsində baş verir. Bu mürəkkəb strukturu başa düşmək müalicə prosesini daha effektiv etməyə kömək edəcək və xəstələrin həyat keyfiyyətini yaxşılaşdıracaq.
Polikistik Yumurtalıq Sindromu (PCOS) diaqnozu üçün həkimlər müxtəlif testlər və müayinələr aparırlar. Əvvəlcə xəstənin xəstəlik tarixi, yəni anamnezi qiymətləndirilir və menstruasiya dövrü, çəki artımı və tüklənmə kimi simptomlar sorğulanır. Fiziki müayinə zamanı həkim yumurtalıqların böyüməsi və digər hormonal simptomları araşdırır. Yumurtalıqlarda kistlərin olması ultrasəs müayinəsi ilə yoxlanılır. Qeyd edək ki, yumurtalıqların ölçüsü və kistlərin olması xəstəliyin diaqnozunda vacib meyarlardır.
Bundan əlavə, qan testləri aparılır. Bu testlər bədəndəki hormon səviyyələrini ölçmək üçün istifadə olunur. Xüsusilə, androgen (kişi hormonu) səviyyələri və insulin müqaviməti kimi dəyərlər araşdırılır. Yüksək androgen səviyyələri PCOS-un vacib göstəricilərindən biridir. Diaqnoz qoyarkən digər mümkün pozğunluqlar istisna edilir və PCOS-a xas simptomlar birlikdə qiymətləndirilir.
Polikistik Yumurtalıq Sindromu (PCOS) üçün qəti bir müalicə olmasa da, simptomları idarə etmək və sağlamlıq fəsadlarını azaltmaq üçün bir sıra müalicə variantları mövcuddur. Müalicə adətən fərdin yaşadığı simptomlara və gələcək məhsuldarlıq planlarına əsasən fərdi olaraq təyin olunur. Yəni ümimi olaraq PCOS müalicəsində aşağıda qeyd edilənlər ön plana çıxır:
Həyat tərzi dəyişiklikləri. PCOS müalicəsində ilk addım adətən həyat tərzi dəyişiklikləridir. Çəkinin idarə edilməsi PCOS simptomlarına nəzarət etmək üçün çox vacibdir. Kilo itkisi menstrual pozuntuların, ovulyasiyanın yaxşılaşmasına və insulin müqavimətinin azalmasına kömək edir. Buna görə də, müntəzəm məşq və sağlam pəhriz PCOS müalicəsində çox təsirlidir.
Bu həyat tərzi dəyişiklikləri təkcə çəki nəzarətində deyil, həm də hormon balansının qorunmasında və metabolik ağırlaşmaların qarşısının alınmasında mühüm rol oynayır.
Dərman müalicəsi. PCOS simptomlarını aradan qaldırmaq və hormon balansını bərpa etmək üçün müxtəlif dərmanlar istifadə edilə bilər. Bu dərmanlar aşağıdakılardır:
Doğuşa nəzarət həbləri: Hormonal doğum nəzarəti menstrual dövrü tənzimləməyə, androgen səviyyələrini azaltmağa, sızanaq və həddindən artıq tüklənmə kimi simptomları aradan qaldırmağa kömək edə bilər.
Anti-Androgen Dərmanları: Bəzi hallarda artıq androgen səviyyələrini azaltmaq üçün anti-androgen dərmanları istifadə edilir. Bu dərmanlar həddindən artıq tüklənmə, sızanaq və saç tökülməsi kimi simptomları aradan qaldırmaq məqsədi daşıyır.
Dərman müalicəsi adətən fərdi simptomlara uyğunlaşdırılır və mütləq şəkildə həkim tərəfindən nəzarət edilməlidir. Unutmaq olmaz ki, hansı dərmanların istifadə ediləcəyi simptomların şiddətindən, fərdin yaşından və gələcək məhsuldarlıq planlarından asılıdır.
Məhsuldarlıq problemlərinə xüsusi yanaşmalar. Daha əvvəldə də qeyd etdiyimiz kimi, polikistik yumurtalıq sindromu hormonal bir xəstəlikdir və sonsuzluq kimi ciddi problemlə nəticələnər bilər. Lakin bununla yanaşı, PCOS olan qadınlar üçün edilən məhsuldarlıq müalicələrində də effektiv nəticələr əldə olunur. Ən çox istifadə edilən müalicələrə aşağıdakılar daxildir:
Clomiphene Citrate: Ovulyasiyanı stimullaşdırmaq üçün istifadə edilən bu dərman PCOS olan qadınların hamilə qalma şansını artırır.
Letrozol: Bu, ovulyasiya induksiyası üçün istifadə edilən başqa bir dərmandır və PCOS olan qadınlarda təsirli nəticələr verir.
Metformin: İnsulin müqavimətini müalicə etmək üçün istifadə edilən bu dərman bəzi qadınlarda ovulyasiyanı yaxşılaşdırmaqla məhsuldarlığı artıra bilir.
In-vitro mayalanma (IVF): Digər müalicə üsullarının işləmədiyi hallarda, in-vitro mayalanma (IVF), yəni süni mayalanma bir seçim ola bilər. Bu üsul yumurtlama olmayan qadınlar üçün bir həll təklif edir.
Yekun olaraq qeyd edək ki, Polikistik Yumurtalıq Sindromu üçün müalicə üsulları fərdin simptomlarına və sağlamlıq məqsədlərinə görə dəyişir. Həyat tərzi dəyişiklikləri, dərman müalicəsi və məhsuldarlığa dəstək, simptomları aradan qaldırmaq və PCOS olan qadınların həyat keyfiyyətini yaxşılaşdırmaq üçün əsas yanaşmalardır.
Polikistik Yumurtalıq Sindromu (PCOS) üçün qəti bir müalicə olmasa da, simptomları idarə etmək və sağlamlıq fəsadlarını azaltmaq üçün bir sıra müalicə variantları mövcuddur. Müalicə adətən fərdin yaşadığı simptomlara və gələcək məhsuldarlıq planlarına əsasən fərdi olaraq təyin olunur. Yəni ümimi olaraq PCOS müalicəsində aşağıda qeyd edilənlər ön plana çıxır:
Həyat tərzi dəyişiklikləri. PCOS müalicəsində ilk addım adətən həyat tərzi dəyişiklikləridir. Çəkinin idarə edilməsi PCOS simptomlarına nəzarət etmək üçün çox vacibdir. Kilo itkisi menstrual pozuntuların, ovulyasiyanın yaxşılaşmasına və insulin müqavimətinin azalmasına kömək edir. Buna görə də, müntəzəm məşq və sağlam pəhriz PCOS müalicəsində çox təsirlidir.
Bu həyat tərzi dəyişiklikləri təkcə çəki nəzarətində deyil, həm də hormon balansının qorunmasında və metabolik ağırlaşmaların qarşısının alınmasında mühüm rol oynayır.
Dərman müalicəsi. PCOS simptomlarını aradan qaldırmaq və hormon balansını bərpa etmək üçün müxtəlif dərmanlar istifadə edilə bilər. Bu dərmanlar aşağıdakılardır:
Doğuşa nəzarət həbləri: Hormonal doğum nəzarəti menstrual dövrü tənzimləməyə, androgen səviyyələrini azaltmağa, sızanaq və həddindən artıq tüklənmə kimi simptomları aradan qaldırmağa kömək edə bilər.
Anti-Androgen Dərmanları: Bəzi hallarda artıq androgen səviyyələrini azaltmaq üçün anti-androgen dərmanları istifadə edilir. Bu dərmanlar həddindən artıq tüklənmə, sızanaq və saç tökülməsi kimi simptomları aradan qaldırmaq məqsədi daşıyır.
Dərman müalicəsi adətən fərdi simptomlara uyğunlaşdırılır və mütləq şəkildə həkim tərəfindən nəzarət edilməlidir. Unutmaq olmaz ki, hansı dərmanların istifadə ediləcəyi simptomların şiddətindən, fərdin yaşından və gələcək məhsuldarlıq planlarından asılıdır.
Məhsuldarlıq problemlərinə xüsusi yanaşmalar. Daha əvvəldə də qeyd etdiyimiz kimi, polikistik yumurtalıq sindromu hormonal bir xəstəlikdir və sonsuzluq kimi ciddi problemlə nəticələnər bilər. Lakin bununla yanaşı, PCOS olan qadınlar üçün edilən məhsuldarlıq müalicələrində də effektiv nəticələr əldə olunur. Ən çox istifadə edilən müalicələrə aşağıdakılar daxildir:
Clomiphene Citrate: Ovulyasiyanı stimullaşdırmaq üçün istifadə edilən bu dərman PCOS olan qadınların hamilə qalma şansını artırır.
Letrozol: Bu, ovulyasiya induksiyası üçün istifadə edilən başqa bir dərmandır və PCOS olan qadınlarda təsirli nəticələr verir.
Metformin: İnsulin müqavimətini müalicə etmək üçün istifadə edilən bu dərman bəzi qadınlarda ovulyasiyanı yaxşılaşdırmaqla məhsuldarlığı artıra bilir.
In-vitro mayalanma (IVF): Digər müalicə üsullarının işləmədiyi hallarda, in-vitro mayalanma (IVF), yəni süni mayalanma bir seçim ola bilər. Bu üsul yumurtlama olmayan qadınlar üçün bir həll təklif edir.
Yekun olaraq qeyd edək ki, Polikistik Yumurtalıq Sindromu üçün müalicə üsulları fərdin simptomlarına və sağlamlıq məqsədlərinə görə dəyişir. Həyat tərzi dəyişiklikləri, dərman müalicəsi və məhsuldarlığa dəstək, simptomları aradan qaldırmaq və PCOS olan qadınların həyat keyfiyyətini yaxşılaşdırmaq üçün əsas yanaşmalardır.
Müayinə üçün həkimə ehtiyacınız var?
