Tibbdə serum kimi tanınan qulaq çirki bədənin təbii müdafiə mexanizmidir. Qulaq kanallarında ifraz olunan bu maddə qulaq pərdəsini qoruyur, toz, çirk və mikroorqanizmlərin daxili qulağa çatmasının qarşısını alır. Bundan əlavə, qulağı nəm saxlayaraq quruluqdan qoruyur. Ancaq qulaq çirkinin həddindən artıq yığılması və ya təmizlik zamanı edilən səhvlər eşitmə problemlərinə və infeksiyalara səbəb ola bilər.
Bu yazımızda qulaq çirkinin nə olduğu, yaranma səbəbi, hansı hallarda təmizliyə ehtiyac olduğu ilə bağlı daha ətraflı danışacayıq.
Qulaq çirki bir sıra səbəblərdən dolayı əmələ gəlir. Lakin daha öncə bilmək lazımdır ki, qulaqda olan bu axıntı qulaq kanallarında əmələ gələn təbii bir maddədir. Bu maddə qulağı xarici amillərdən qorumaqda mühüm rol oynayır. Belə ki, sözügedən axıntı toz, kir və mikroorqanizmlərin qulaq pərdəsinə çatmasının qarşısını alır, eyni zamanda qulaq kanalını nəm saxlayır. Bununla belə, bəzi hallarda, o, çox yığılır və qulaqda tutulmalara, eşitmə itkisinə və infeksiya riskinə səbəb olur.
Qulaq çirki əmələ gəlməsinin səbəbləri aşağıdakılardır:
Bədənin Təbii Müdafiə Mexanizmi. Qulaqdakı bu axıntı qulağın özünü təmizləmə sisteminin bir hissəsidir. Qulaq kanallarında olan yağ və tər vəzilərinin ifraz etdiyi maddələr ölü dəri hüceyrələri ilə birləşərək serum əmələ gətirir. Bu təbii mexanizm qulaq kanalını infeksiyalardan və yad cisimlərdən qoruyur.
Ətraf Mühit Faktorları. Tozlu, çirkli və ya çox çirklənmiş mühitlərdə yaşayan insanların qulaqlarında bu axıntı artır. Məsələn, tikinti sənayesində çalışan fərdin qulağında tozun təsiri nəticəsində daha çox qulaq çirki əmələ gələ bilər.
Qulaqlıqların və qulaq tıxaclarının istifadəsi. Qulaqlıqlardan və ya qulaq tıxaclarından uzun müddət istifadə qulaq çirkinin qulaqda yığılmasına və zamanla bərkiməsinə səbəb olur. Məsələn, müntəzəm olaraq qulaqlıq istifadə edən şəxslərin 30%-nin qulaq tıxanıqlığı problemi yaşadığı aşkarlanmışdır.
Yaş və Hormonal Dəyişikliklər. Yaşlandıqca qulaqlarda axıntının miqdarı arta bilər. Bundan əlavə, hormonal dəyişikliklər də qulaq çirkinin miqdarına və quruluşuna təsir göstərir. Məsələn, yetkinlik dövründə artan hormon səviyyələri qulaq kanallarında ifrazatın artmasına səbəb ola bilər.
Qulaq çirki eşitmə itkisindən tutmuş ağrıya qədər bir çox fərqli əlamətlərlə özünü göstərir. Xüsusilə bu hal qulağın tıxanma səviyyəsinə çatdıqda gündəlik həyatınıza mənfi təsir göstərə bilər. Odur ki, qulaqda yaranan çirkin əsas simptomlarını bilmək önəmlidir.
Qulaqda yaranan çirkin əsas əlamətləri aşağıdakılardır:
Eşitmə itkisi. Qulaq kanalının tıxanması onun səs ötürmə qabiliyyətini azaldır. Hər iki qulaqda çirkin yığılması varsa, bu xüsusilə nəzərə çarpır. Məsələn, görüşdə söhbətləri aydın eşitmədiyinizi hiss edirsinizsə, bu, qulaq tıxanmasının əlaməti ola bilər.
Təzyiq və Tıxanma hissi. Qulaqda dolğunluq və ya təzyiq hissi qulaq çirkinin yığılmasından qaynaqlana bilər. Bir çox insan bu vəziyyəti "Sanki qulağım tıxanıb, heç nə eşitmirəm!" kimi ifadə edir.
Tinnitus. Qulaq çirkinin yığılması tinnitusa səbəb ola bilər. 2023-cü ildə edilən bir araşdırmaya görə, tinnitus hallarının təxminən 15% -i qulaq çirkinin yığılması ilə əlaqəli olub.
Ağrı və qaşınma. Qulaq kanalı sərtləşirsə və kanal divarlarına təzyiq edirsə, ağrıya səbəb ola bilər. Bundan əlavə, çirk yığılması dərini qıcıqlandıraraq qaşınma ilə nəticələnir.
Pis qoxu və axıntı. Nadir hallarda qulaq çirkinin yığılması bakterial infeksiyaya səbəb olur. Bu vəziyyət pis qoxu, axıntı və şiddətli ağrı kimi əlamətlərlə özünü göstərir.
Yuxarıda qeyd edilən simptomlar varsa, qulaqlarınızı pambıq çubuqlarla təmizləməyə çalışmayın. Əvəzində:
Bu simptomlar adətən sadə və müalicə edilə bilən bir vəziyyətin göstəricisidir. Ancaq qeyd edilən hal irəlilədikdə daha ciddi problemlərə yol aça bilər. Yuxarıda göstərilən simptomlardan hər hansı biri ilə qarşılaşırsınızsa, bir LOR mütəxəssisinə müraciət edərək sağlamlığınızı riskə atmayın. Unutmayın, erkən müdaxilə həyatını xilas edir!
Qulaqdakı çirki düzgün təmizləmə üsulları çox vacibdir. Yanlış tətbiqlər qulaq pərdəsini zədələyə və ya çirki daha dərinə itələyə bilər. Effektiv və təhlükəsiz üsullar bunlardır:
Pambıq çubuqlarından istifadə etməyin. Əksər insanlar qulaqları təmizləmək üçün pambıq çubuqlar istifadə edirlər, lakin bu, ümumi edilən bir səhvdir. Qeyd edək ki, qulağı pambıq çubuqla təmizləmək evi tozsoranlayarkən tozu küncə itələmək kimidir.
Qulaq damcılarından istifadə edin. Apteklərdə satılan qliserin, mineral yağ və ya zeytun yağı əsasında damcılar bərkimiş çirki yumşaldacaqdır. Məsələn, gündə 1-2 damcı damlatmaq və bir neçə dəqiqə gözləmək qulaqdakı çirkin təbii yolla təmizlənməsini asanlaşdırır.
İlıq Su ilə Təmizləmə. Duş qəbul edərkən qulağınıza yumşaq bir şəkildə ilıq su damlatmaq hər hansı bir çirki təmizləməyə kömək edəcəkdir. Lakin diqqət etmək lazımdır ki, qulaqda su yığılması olmasın.
Peşəkar Yardım alın. Qulaqda çirkin yığılması ciddi tıxanma yaradıbsa, qulaq, burun və boğaz mütəxəssisinə, yəni LOR həkiminə müraciət edin. Həkiminiz müvafiq avadanlıqla qulaq təmizliyini peşəkar şəkildə həyata keçirəcəkdir.
Qulaq çirki (cerumen) ümumiyyətlə təbii qoruyucu maddə olsa da, həddindən artıq yığılması və ya düzgün təmizlənməməsi müxtəlif sağlamlıq problemlərinə və xəstəliklərə səbəb ola bilər. Qulaq çirkinin səbəb ola biləcəyi əsas xəstəliklər bunlardır:
Xarici qulaq iltihabı (xarici qulaq infeksiyası). Cerumen təmizlənərkən istifadə edilən səhv üsullar xarici qulaq kanalının qıcıqlanmasına və ya infeksiyanın yaranması ilə nəticələnir. Bu, "üzgüçü qulağı" olaraq da bilinən xarici qulaq infeksiyasına səbəb ola bilər. Bu halda qulaqda qızartı, şişkinlik, ağrı və axıntı olur.
Orta qulağın iltihabı. Həddindən artıq qulaq çirki qulaq pərdəsinə təzyiq göstərərək iltihaba səbəb ola bilər. Bu vəziyyət orta qulaq nahiyəsində infeksiyanın inkişafına yol açır. Orta qulaq infeksiyası qulaq ağrısı, qızdırma, eşitmə itkisi və qulaqda dolğunluq hissi ilə özünü göstərir.
Tinnitus. Qulaqda çirkin yığılması bəzi hallarda qulaq pərdəsinə təzyiq göstərərək cingiltiyə (tinnitus) səbəb olur.
Eşitmə itkisi. Cerumen yığılması müvəqqəti eşitmə itkisinə səbəb olur. Ancaq bu vəziyyət müalicə olunmazsa, uzun müddətdə qulaq kanalında struktur qüsurlarına və daha qalıcı eşitmə problemlərinə səbəb ola bilər.
Labirintit (daxili qulağın iltihabı). Daxili qulaq infeksiyası çox vaxt başqa səbəblərdən qaynaqlanır, lakin qulaq çirkinin yaratdığı infeksiya daxili qulağa yayıla bilər. Bu xəstəlik başgicəllənmə, tarazlığın itirilməsi və şiddətli qulaq ağrısı kimi simptomlara səbəb olur.
Qulaq kanalının ekzeması. Qulaqda çirkin yığılması və ya qıcıqlandırıcı təmizləmə üsulları qulaq kanalında ekzemanın yaranmasına səbəb ola bilər. Bu vəziyyət qaşınma, qızartı və qabıqlanma ilə özünü göstərir.
Qulaq çirki qulağımızın təbii qoruyucu mexanizmidir və adətən öz-özünə yox olur. Bununla belə, bir çox insanın qulağın qıcıqlanması haqqında dəqiq məlumatı yoxdur və yanlış təcrübələrə müraciət edə bilər. Bu səbəbdən insanlarda sözügedən hal ilə bağlı müəyyən suallar yaranır. Bu sualları və onların cavablarını təqdim edirik.
Yuxarıda da qeyd etdiyimiz kimi, pambıq çubuqların istifadəsi qətiliklə tövsiyə edilmir! Pambıq çubuqlar qulaqdakı çirki təmizləmək əvəzinə daha dərinə itələyərək tıxanmanı artıra bilər.
Qulaqlıqlardan və ya qulaq tıxaclarından uzun müddət istifadə etməkdən çəkinin. Həmçinin əgər tozlu və ya çirkli mühitlərdə işləyirsinizsə, qulaq qoruyucu vasitələrdən istifadə edin. Ən önəmlisi isə qulağınızın sağlamlığını qorumaq üçün müntəzəm həkim müayinələrinə laqeyd yanaşmayın.
Qulağın daxili adətən öz-özünə təmizlənir və tez-tez təmizlənməyə ehtiyac yoxdur. Ancaq simptomlar hiss olunduqda və ya qulağın təbii axıntısı tıxanmaya səbəb olduqda təmizləmə aparılmalıdır. 2024-cü ildə dərc edilən tibbi hesabata görə, insanların 12%-i ildə ən azı bir dəfə qulaq tıxanıqlığı üçün həkimə müraciət edir.
Tibbdə hirsutizm olaraq bilinən həddindən artıq tüklənmə qadınlarda kişi tipli tüklənmə vəziyyətidir. Bu vəziyyət hormonların balanssızlığından qaynaqlanır və adətən üz, çənə, sinə, arxa və qarın kimi nahiyələrdə tünd qalın tüklərin çoxalması ilə özünü göstərir. Hirsutizm qadınlarda həm estetik, həm də psixoloji narahatlığa səbəb ola və eyni zamanda daha ciddi bir sağlamlıq probleminin əlaməti ola bilər.
Adenoid toxuması uşaqların immun sisteminin mühüm bir hissəsi olaraq tənəffüs yollarından daxil olan mikroblardan qorunma təmin edir. Ancaq bu toxumanın həddindən artıq böyüməsi müxtəlif sağlamlıq problemlərinə səbəb ola bilər. Burun tutulması, xoruldama, yuxu apnesi və təkrarlanan qulaq infeksiyaları kimi əlamətlərlə özünü göstərən adenoid böyüməsi uşağın həm fiziki, həm də zehni inkişafına mənfi təsir göstərə bilər. Bu yazıda uşaqlarda adenoid böyüməsindən, onun müalicə üsullarından ətraflı danışacayıq.
Hamiləlikdə ağ axıntı bir çox qadında görülən ümumi və normal bir vəziyyətdir. Bu axıntı tibbdə "leykoreya" adlanır və hamiləlik zamanı baş verən hormonal dəyişikliklər səbəbindən bəzən artır. Xüsusilə, artan estrogen səviyyələri vaginal divarlarda qan axınını artırır və ağ axıntıya səbəb olur. Bu axıntı bədənin infeksiyalara qarşı qoruyucu mexanizmi rolunu oynayır və vaginal bölgəni təmiz saxlamağa kömək edir. Ancaq pis qoxu, qaşınma və ya rəngin dəyişməsi kimi əlamətlərlə müşayiət olunarsa, həkimə müraciət etmək vacibdir.
Tibbdə adenoidektomiya kimi tanınan adenoid cərrahiyyəsi burun nahiyəsində adenoid toxumasının cərrahi yolla çıxarılmasıdır. Bu əməliyyat xüsusilə adenoidin böyüdüyü və tənəffüs yollarını bağladığı, yuxu apnesinə səbəb olduğu və ya tez-tez təkrarlanan infeksiyalara səbəb olduğu hallarda həyata keçirilir. Adenoidektomiya uşaqlarda ən çox görülən cərrahi əməliyyatlardan biridir və ümumiyyətlə sadə, təhlükəsiz əməliyyat hesab olunur.
Müayinə üçün həkimə ehtiyacınız var?
