Uşaqların immun sistemi bədəni xəstəliklərdən qoruyan mühüm müdafiə mexanizmidir. Uşaqların sağlam böyüməsi və inkişafı üçün güclü immunitet sistemi vacibdir. İmmuniteti dəstəkləməyin ən əsas yolu balanslaşdırılmış və sağlam qidalanmadır. Meyvə, tərəvəz, tam taxıl, zülal və sağlam yağlar da daxil olmaqla vitamin və minerallarla zəngin pəhriz immunitetin gücləndirilməsində mühüm rol oynayır. Müntəzəm yuxu uşaqların orqanizminə istirahət verir və immunitet sistemini dəstəkləyir. Peyvəndlər immunitet sisteminin ən vacib dəstəkçilərindən biridir və müntəzəm peyvəndlərə laqeyd yanaşmaq olmaz. Stresin idarə edilməsi, sevgi dolu mühit və təmiz yaşayış sahəsi də toxunulmazlığın güclənməsinə kömək edir. Sağlam vərdişlər güclü immunitet sisteminin əsasını qoyur.
Uşaqların immun sistemi onların sağlam böyüməsində və inkişafında mühüm rol oynayır. Güclü immunitet sistemi infeksiyalarla daha effektiv mübarizə aparır və xəstəlik riskini minimuma endirir. Ona görə də uşaqların immunitetini dəstəkləmək üçün kiçik yaşlardan sağlam vərdişlərin öyrədilməsi vacibdir. Uşaqlarda immunitet sitemi aşağıdakı yollarla gücləndirilir:
Sağlam və Balanslı Pəhriz. Uşaqların immun sistemini gücləndirmək üçün qidalanma vərdişləri çox vacibdir. Təzə tərəvəz və meyvələr, bütün taxıllar, zülal mənbələri və sağlam yağlar immun hüceyrələrin ehtiyac duyduğu qidaları təmin edir. Xüsusilə tərkibində C vitamini, D vitamini, sink və probiyotiklər olan qidalar immunitetə müsbət təsir göstərir. İmmunitet sistemini gücləndirmək üçün fast food və işlənmiş qidalardan uzaq durmaq da lazımdır.
Daimi yuxu. İmmunitet sisteminin istirahəti və bərpası üçün keyfiyyətli və adekvat yuxu lazımdır. Yuxu zamanı immunitet hüceyrələri aktivləşir və infeksiyalara qarşı mübarizə qabiliyyəti artır. Uşaqların yaşına uyğun yuxu rejimi təmin edilməli, yuxu mühiti sakit və rahat olmalıdır.
Fiziki Fəaliyyət və Oyun. Daimi idman etmək və açıq havada vaxt keçirmək immunitet sistemini dəstəkləyir. Hərəkət qan dövranını sürətləndirir və immunitet hüceyrələrinin bədəndə daha effektiv işləməsinə kömək edir. Bundan əlavə, təmiz hava və günəş işığı uşaqların D vitamini səviyyəsini artırır.
Gigiyena və Peyvəndlər. Uşaqların infeksiyalardan qorunmasında gigiyena vərdişləri mühüm rol oynayır. Əl yuma kimi sadə vərdişlər mikrobların yayılmasının qarşısını alır. Bundan əlavə, xəstəliklərə qarşı immunitet sistemini gücləndirən peyvəndlər mütəmadi olaraq aparılmalıdır.
Stresin idarə edilməsi və sevgi dolu bir mühit. Stres immunitet sisteminə mənfi təsir göstərir. Uşaqlar sevgi dolu bir mühitdə böyüdükdə və emosional cəhətdən təhlükəsiz hiss etdikdə, bu, onların toxunulmazlığına da müsbət təsir göstərir.
Bu vərdişlərə erkən yaşlarda yiyələnmək immunitet sisteminin möhkəm təməllər üzərində formalaşmasını təmin edir.
Uşaqların immun sistemini gücləndirmək və xəstəliklərə qarşı daha davamlı olmaq üçün düzgün qidalanma vərdişləri ilə təmin etmək çox vacibdir. Bəzi qidalar tərkibindəki vitaminlər, minerallar və antioksidantlar sayəsində immunitet sistemini dəstəkləyir və gücləndirir. Uşaqların immunitetini artıran sağlam qidaları aşağıdakılardır:
Tərkibində C vitamini olan qidalar. Portağal, naringi, kivi, çiyələk, limon və bibər kimi C vitamini ilə zəngin qidalar immunitet sisteminin müdafiə mexanizmlərini gücləndirir. Vitamin C infeksiyaya qarşı mübarizə aparan ağ qan hüceyrələrinin ifrazını artırır və uşaqların tez-tez xəstələnməsinin qarşısını alır.
Vitamin D mənbələri. Güclü immunitet sistemi üçün D vitamini böyük əhəmiyyət kəsb edir. Somon və skumbriya kimi yağlı balıqlar və yumurta sarısı kimi qidalar D vitamininin təbii qaynaqlarıdır. Bundan əlavə, kifayət qədər günəş işığı almaq uşaqlarda D vitamini səviyyəsini də artırır.
Tərkibində Sink olan qidalar. Sink immunitet sisteminin düzgün işləməsi üçün vacibdir. Qırmızı ət, toyuq, balqabaq tumu, badam və paxlalılar sinklə zəngin qidalardır. Sink infeksiyalarla mübarizədə orqanizmi dəstəkləyir.
Probiotiklər və fermentləşdirilmiş qidalar. Qatıq, kefir və duzlu kələm kimi tərkibində probiotik olan qidalar bağırsaq sağlamlığını qoruyaraq immunitet sistemini gücləndirir. Sağlam bağırsaq florası orqanizmin xəstəliklərə qarşı müqavimətini artırır
Tərkibində Antioksidantlar olan Meyvə və Tərəvəzlər. Rəngarəng tərəvəz və meyvələr (kök, qırmızı bibər, ispanaq, qaragilə) antioksidantlarla zəngindir. Bu qidalar immunitet sistemini zərərli sərbəst radikallardan qoruyur və ümumi sağlamlığı dəstəkləyir.
Sağlam yağlar. Avokado, zeytun yağı, qoz və badam kimi sağlam yağlar bədəndəki iltihabı azaldır və immunitet sisteminin funksiyalarını dəstəkləyir.
Tam taxıl və paxlalılar. Yulaf, qəhvəyi düyü, mərcimək və noxud kimi tam taxıl və paxlalılar immunitet sistemini güclü saxlamaq üçün lazım olan enerji və lif mənbəyidir.
Uşaqların immun sistemini gücləndirmək üçün balanslı və müxtəlif qidalanma vərdişi təmin etmək lazımdır. Tərkibində vitaminlər, minerallar, probiotiklər və antioksidantlar olan bu qidalar uşaqların xəstəliklərə qarşı daha davamlı olmasına kömək edir. Fast food və işlənmiş qidalardan uzaq durmaq, təbii və sağlam qidalara müraciət etmək immunitet sistemini dəstəkləmək üçün ən təsirli üsullardan biridir.
Daimi yuxu və istirahət uşaqların fiziki, əqli və emosional inkişafında mühüm rol oynayır və immunitet sistemini dəstəkləyən ən vacib amillərdən biridir. Yuxu zamanı orqanizm gündəlik işlərdən yaranan yorğunluğu aradan qaldırır və immunitet sistemini yenidən təşkil edir. Buna görə də, sağlam immunitet sistemi üçün uşaqlar kifayət qədər və keyfiyyətli yuxu almalıdırlar. Yuxu zamanı orqanizm immun sisteminin fəaliyyətində vacib olan sitokinlər adlanan zülallar ifraz edir. Bu zülallar infeksiya və iltihabla mübarizədə mühüm rol oynayır.
Qeyri-kafi yuxu sitokin ifrazını azaltmaqla orqanizmin xəstəliklərə qarşı müqavimətini azaldır. Bundan əlavə, ağ qan hüceyrələri yuxu zamanı daha aktivləşir və infeksiyalarla mübarizədə effektivliyini artırır. Yuxu ehtiyacı uşaqların yaşından asılı olaraq dəyişir. Məktəbəqədər yaşlı uşaqlar üçün 10-12 saat, ibtidai siniflər üçün isə 9-11 saat yuxu tövsiyə olunur. Kifayət qədər yuxu almadıqda, immunitet sistemi zəifləyir və xəstəliklərə tutulma riski artır.
Yuxu rejimi: Uşaqların hər gün eyni saatda yatıb oyanması yuxu rejimi yaradır və bu rejim onların bioloji saatlarını tənzimləyir.
Yuxu Mühitinin Hazırlanması: Yataq mühitinin qaranlıq, sakit və rahat olması uşaqların daha keyfiyyətli yuxu almasını təmin edir.
Ekran vaxtının məhdudlaşdırılması: Yatmadan əvvəl televizor, planşet və telefon kimi cihazlardan istifadə mavi işıq effekti səbəbindən yuxuya getməyi çətinləşdirir. Buna görə də, ekran vaxtı yatmadan ən azı bir saat əvvəl məhdudlaşdırılmalıdır.
Gün ərzində kifayət qədər dincəlmək immunitet sistemi üçün nizamlı yuxu qədər vacibdir. Uşaqlara gərgin fəaliyyətlər arasında qısa fasilələr vermək onların bədənlərini bərpa etməyə kömək edir. İstirahət də zehni stresi azaldaraq immunitet sistemini dəstəkləyir.
Uşaqların immun sistemini gücləndirmək üçün nizamlı yuxu və istirahət əvəzolunmazdır. Keyfiyyətli yuxu rejimi orqanizmin xəstəliklərə qarşı müdafiə mexanizmini yaxşılaşdırır və uşaqların sağlam həyat sürməsinə töhfə verir. Buna görə də uşaqların yuxu rejiminə diqqət yetirmək həm fiziki sağlamlıqları, həm də immunitetləri üçün kritik əhəmiyyət kəsb edir.
Peyvəndlər uşaqlarda immunitet sistemini gücləndirmək üçün ən təsirli üsullardan biridir. Peyvəndlər orqanizmi təbii yolla əldə edilməsi riskli ola biləcək infeksiyalara qarşı hazırlayır və xəstəliklərə qarşı güclü müdafiə mexanizmi yaradır. Peyvəndlər zəifləmiş və ya təsirsiz hala salınmış mikroorqanizmləri və ya onların hissələrini bədənə daxil edərək, immunitet sisteminə bu təhlükələri tanımağa imkan verir. Beləliklə, uşaqlar əsl infeksiya ilə qarşılaşdıqda, onların immun sistemi tez reaksiya verir və xəstəliyin qarşısını alır. Məsələn, qızılca, suçiçəyi, hepatit kimi ağır xəstəliklərdən qorunma təmin edən peyvəndlər həm fərdi, həm də sosial immunitetin əsasını təşkil edir. Peyvənd uşaqların toxunulmazlığını gücləndirməklə yanaşı, infeksiyaların yayılmasının qarşısını almaqla sağlamlığı qoruyur. Xüsusilə, immun sistemi zəif olan şəxslərin qorunmasına kömək edir.
Ailələr uşaqlarının immunitet cədvəlinə uyğun olaraq mütəmadi olaraq peyvənd olunmasını təmin etməlidirlər. Bu, güclü immunitet sistemi üçün vacib bir addımdır.
Stres təkcə böyüklərə deyil, uşaqlara da mənfi təsir göstərə bilən bir durumdur. Xroniki stres immunitet sistemini boğaraq orqanizmin infeksiyalara qarşı müqavimətini zəiflədir. Odur ki, uşaqlarda stresin idarə edilməsi və emosional dəstəyin göstərilməsi immunitet sisteminin gücləndirilssməsi üçün böyük əhəmiyyət kəsb edir.
Stres altında ifraz olunan kortizol hormonu immun reaksiyaya mənfi təsir edir və infeksiya riskini artırır. Uşaqların stresin öhdəsindən gələ bilmələri üçün sevgi dolu və təhlükəsiz bir mühitdə böyümələri çox vacibdir. Valideynlərin uşaqların emosional ehtiyaclarını anlamaları, onları dinləmələri və onlara dəstək vermələri dolayı yolla immunitet sistemini gücləndirir. Bundan əlavə, uşaqlara stresi idarə etmək üçün oyunlar, incəsənət və ya idman kimi fəaliyyətlər təklif oluna bilər. Bu fəaliyyətlər uşaqların həm dincəlməsinə, həm də özünə inam qazanmasına kömək edir. Eyni zamanda nizamlı yuxu, sağlam qidalanma və açıq hava fəaliyyəti də stresin təsirini azaltmaqda təsirli olur.
Uşaqlara verilən emosional dəstək və müvafiq strss idarəsi onların təkcə psixi deyil, həm də fiziki sağlamlığına müsbət təsir göstərir. İmmunitet sisteminin güclü qalması üçün sevgi və anlayış dolu bir mühit lazımdır.
Vitamin D uşaqların sağlam böyüməsində və inkişafında mühüm rol oynayır. Xüsusilə sümük və diş sağlamlığı üçün vacib olan bu vitamin immun sistemini gücləndirir və bir çox xəstəliklərdən qoruyur. Ancaq uşaqlarda D vitamini çatışmazlığı həm fiziki, həm də zehni inkişafda müxtəlif problemlər yaradır. D vitamininin defisitinin əsas səbəbi kifayət qədər günəş işığından yararlana bilməmək və ya qidalanma vərdişləri bu çatışmazlığın əsas səbəblərindəndir.
Adenoid toxuması uşaqların immun sisteminin mühüm bir hissəsi olaraq tənəffüs yollarından daxil olan mikroblardan qorunma təmin edir. Ancaq bu toxumanın həddindən artıq böyüməsi müxtəlif sağlamlıq problemlərinə səbəb ola bilər. Burun tutulması, xoruldama, yuxu apnesi və təkrarlanan qulaq infeksiyaları kimi əlamətlərlə özünü göstərən adenoid böyüməsi uşağın həm fiziki, həm də zehni inkişafına mənfi təsir göstərə bilər. Bu yazıda uşaqlarda adenoid böyüməsindən, onun müalicə üsullarından ətraflı danışacayıq.
Bağırsaq florası həzm sistemində yaşayan və insan sağlamlığına əhəmiyyətli təsir göstərən mikroorqanizmlərin bütünüdür. Bu mikrobiota həzmdən tutmuş immunitet sistemini dəstəkləməyə qədər bir çox həyati funksiyaları yerinə yetirir. Ancaq qidalanma, stres və antibiotik istifadəsi kimi amillər bağırsaq florasının tarazlığını poza bilər. Balanssız bağırsaq florası həzm problemlərindən immunitet zəifliyinə qədər bir çox tibbi hallarla nəticələnir. Bağırsaq florasını yenidən balanslaşdırmaq üçün probiotik və probiyotiklə zəngin qidalar qəbul etmək, sağlam həyat tərzinə keçmək və zərərli vərdişlərdən uzaq olmaq vacibdir. Sağlam bağırsaq florası ümumi sağlamlığın təməl daşlarından biridir.
Menopauza qadının həyatının təbii dövrüdür və orqanizmin hormonal və fizioloji balansında əhəmiyyətli dəyişikliklərə səbəb olur. Estrogen səviyyəsi azaldıqca maddələr mübadiləsi zə, kilo alma riski artır və sümük sıxlığı azalır. Bu proses zamanı qidalanma həyat keyfiyyətinin yaxşılaşdırılmasında və menopauza əlamətlərinin idarə olunmasında mühüm rol oynayır. Düzgün qidalanma planı bədənin ehtiyac duyduğu qidaları təmin edərək həm fiziki, həm də ruhi sağlamlığa müsbət təsirlər yaradır. Bu yazıda menopauza zamanı sağlam qidalanmanın önəmini ətraflı müzakirə edəcəyik.
Mərkəzi sinir sistemi (MSS) bədənin əsas idarəetmə və ünsiyyət mərkəzidir. İnsan bədəninin bütün funksiyalarını tənzimləyən bu sistem beyin və onurğa beynindən ibarətdir. Beyin düşüncə, yaddaş, duyğu, hisslər və şüur kimi mürəkkəb funksiyaları idarə edərkən onurğa beyni məlumatı bədəndən beyinə və beyindən bədənə daşıyan bir siqnal şəbəkəsi kimi fəaliyyət göstərir. Mərkəzi sinir sistemi orqanizmin ətraf mühitin qıcıqlandırıcılarına uyğun reaksiya verməsini təmin etmək üçün periferik sinir sistemi ilə birlikdə işləyir.
Müayinə üçün həkimə ehtiyacınız var?
