Sünnət tarix boyu həm dini, həm də tibbi əhəmiyyət kəsb edən bir əməl olmuşdur. İslam və Yəhudilik kimi dinlərdə daha çox dini bir tələb olaraq yerinə yetirilsə də, sağlamlıq baxımından faydaları səbəbiylə bir çox mədəniyyətdə də tətbiq edilir. Sünnət oğlan uşaqlarında doğuşdan qısa müddət sonra və ya sonrakı yaşlarda cinsiyyət orqanının ucundakı dəri (prepus) təbəqəsinin cərrahi yolla çıxarılması prosesidir. Tibbi baxımdan sünnət sidik yolları infeksiyalarının qarşısının alınması, gigiyena qaydalarına riayət edilməsi və bəzi cinsi yolla keçən xəstəliklərin riskinin azaldılması kimi faydalara malikdir. Dini və mədəni bir mərasim kimi sünnət fərdi və ailə üçün mühüm sosial mərhələdir.
Sünnət həm dini, həm də tibbi səbəblərə görə dünyada geniş şəkildə həyata keçirilən bir prosedurdur. Oğlanların cinsiyyət orqanının ucundakı dəri qatının cərrahi yolla çıxarılması ilə həyata keçirilən sünnət sağlamlıq baxımından müxtəlif faydalar təmin etməklə yanaşı, bəzi riskləri də daşıyır.
Sünnətin Faydaları aşağıdakılardır:
Gigiyenanın təmin edilməsi: Sünnət, cinsiyyət orqanının təmizlənməsini asanlaşdırır və bakteriyaların yığılmasının qarşısını alır. Bu, gigiyenanın qorunmasını və dəri infeksiyalarının azaldılmasını təmin edir.
Sidik Yolları İnfeksiyalarının Azaldılması: Sünnət edilən kişilərdə sidik yolu infeksiyası riski əhəmiyyətli dərəcədə azalır. Bu, xüsusilə körpəlik dövründə ciddi infeksiyaların qarşısını almaq üçün faydalıdır.
Cinsi yolla keçən xəstəliklərdən qorunma: Bəzi tədqiqatlar göstərir ki, sünnət edilmiş kişilərdə HİV, HPV və herpes kimi cinsi yolla keçən xəstəliklərə yoluxma riski daha azdır.
Penis xərçəngi riskinin azaldılması: Penis xərçəngi nadir bir xəstəlik olsa da, sünnətin bu riski azaltdığına dair sübutlar var. Bundan əlavə, sünnət partnyorlarda uşaqlıq boynu xərçəngi riskini azaldır.
Parafimoz və fimoz kimi problemlərin qarşısının alınması: Sünnət penisin ucundakı dərinin ilişib qalması və ya açılmaması kimi narahatlığın qarşısını alır.
Sünnətin Mümkün Riskləri aşağıdakılardır:
Cərrahi ağırlaşmalar: Hər cərrahi əməliyyatda olduğu kimi, sünnət də bəzi komplikasiya riskləri daşıyır. Qanaxma, infeksiya və səhv cərrahi əməliyyatlar bu risklər arasındadır. Bununla belə, bu risklər steril bir mühitdə və mütəxəssislər tərəfindən həyata keçirilən prosedurlarda minimuma endirilir.
Ağrı və Narahatlıq: Sünnət əməliyyatı zamanı və sonrasında ağrı və narahatlıq yaşanır. Ancaq müasir tibbi təcrübələr bu ağrıları minimuma endirmək üçün müxtəlif üsullar təklif edir.
Qeyri-kafi və ya Həddindən artıq toxuma çıxarılması: Tətbiq zamanı çox və ya çox az dəri çıxarılarsa, estetik və ya funksional problemlər yarana bilər.
Psixoloji təsirlər: Xüsusilə daha sonrakı yaşlarda edilən sünnət bəzi fərdlərdə psixoloji travma və ya narahatlığa səbəb olur. Ona görə də sünnətin ideal yaşda edilməsi vacibdir.
Yenidoğan sünnəti adətən doğumdan sonra ilk bir neçə həftə ərzində həyata keçirilən bir prosedurdur. Bu dövrdə edilən sünnət həm tibbi, həm də sosial baxımdan bəzi üstünlüklər təqdim edərkən, nəzərə alınması lazım olan mənfi cəhətləri və riskləri də ehtiva edir. Ailələrin bu qərarı verərkən faydaları və potensial riskləri diqqətlə nəzərdən keçirmələri vacibdir.
Üstünlüklər bunlardır:
Sürətli Sağalma Prosesi: Yenidoğulmuş körpələrin dəri quruluşu və toxumaları daha sürətli sağalma qabiliyyətinə malikdir. Buna görə də, sünnətdən sonra sağalma prosesi daha az vaxt alır və körpələr ümumiyyətlə prosedurdan sonra daha az narahatlıq yaşayırlar.
İnfeksiya Riskinin Azaldılması: Yenidoğan dövründə edilən sünnət sidik yolları infeksiyalarının və dəri infeksiyalarının qarşısını almağa kömək edir. Bu, xüsusilə körpəlikdə rast gəlinən infeksiyalara qarşı qoruyucu amildir.
Azaldılmış Cərrahi Fəsadlar: Yeni doğulmuş körpələrdə sünnət ümumiyyətlə daha az mürəkkəbdir və cərrahi ağırlaşma riski daha azdır. Prosedur zamanı qanaxma daha az olur və əməliyyat müddəti qısalır.
Psixoloji Travmanın Qarşısının Alınması: Yeni doğulmuş körpələr əməliyyat zamanı böyük uşaqlara nisbətən daha az şüurlu olduqları üçün sünnətin psixoloji təsiri minimaldır.
Mənfi cəhətləri bunlardır:
Anesteziya və Ağrının İdarə Edilməsi: Yenidoğulmuşların daha az ağrı hiss etdiyi düşünülsə də, prosedur zamanı ağrı hiss edirlər. Müvafiq anesteziya və ya ağrıkəsicilər verilməzsə, bu, körpə üçün narahatlıq yarada bilər.
Cərrahi Risklər: Hər cərrahi əməliyyatda olduğu kimi yeni doğulmuş körpələrdə də sünnətdə qanaxma, infeksiya, toxumaların qeyri-kafi və ya həddindən artıq çıxarılması kimi ağırlaşmalar baş verə bilər. Lakin təcrübəli mütəxəssis tərəfindən aparılan prosedurlarda bu risklər minimuma endirilir.
Dini və Mədəni Gözləntilər: Bəzi ailələr dini və mədəni səbəblərə görə sünnəti daha yaşlı yaşlara təxirə salmağı üstün tuturlar. Yeni doğulan dövrdə sünnət edilməsi bəzi ailələrdə bu mövzuda tərəddüd yaradır.
Tibbi Zərurət Vəziyyəti: Hər körpə üçün sünnət tibbi olaraq zəruri olmur. Buna görə də, prosedurdan əvvəl uşaq cərrahı və ya pediatrı tərəfindən bir qiymətləndirmənin olması vacibdir.
Sünnət yeni doğulan dövrdə bir çox üstünlüklərə malik olsa da, əməliyyatdan əvvəl mümkün riskləri diqqətlə qiymətləndirmək və peşəkar sağlamlıq xidmətlərindən faydalanmaq lazımdır. Beləliklə, prosedur həm körpənin sağlamlığı, həm də ailənin rahatlığı üçün daha təhlükəsiz olacaq.
Sünnət adətən doğuşdan sonrakı ilk aylarda və ya uşaqlıq və yeniyetməlik dövründə edilir. Bu proseduru doğru zamanda yerinə yetirmək həm fiziki, həm də psixoloji cəhətdən sağlam təcrübə üçün çox vacibdir. Uşaqlıq və yeniyetməlik dövründə edilən sünnət, vaxt və yanaşma baxımından fərqli üstünlüklərə və çətinliklərə malikdir.
Uşaqlıq sünnət üçün ən çox seçilən dövrdür. Bu dövrdə edilən sünnətin ən əhəmiyyətli üstünlüyü əməliyyatdan əvvəl və sonra uşağa şüurlu şəkildə məlumat verilə bilməsidir. Uşaq nə gözlədiyini öyrənir və prosedurdan sonrakı qayğı proseslərinə uyğunlaşır. Fiziki olaraq, uşaqlıq sünnətindən sağalma prosesi ümumiyyətlə sürətlidir. Cərrahi əməliyyatdan sonra uşağın orqanizmi infeksiya kimi ağırlaşmalara qarşı daha davamlı olur. Lakin düzgün vaxt təyin edilərkən uşağın ümumi sağlamlıq vəziyyəti, sünnət zərurəti və psixoloji hazırlığı nəzərə alınmalıdır. Əgər uşağın sidik yolu infeksiyası, fimoz və ya parafimoz kimi sağlamlıq problemləri varsa, sünnət tibbi zərurət sayılır və bunun daha erkən yaşda edilməsini tələb edir.
Yeniyetməlik dövründə sünnət çox vaxt daha mürəkkəb bir prosesdir. Bu dövrdə fiziki dəyişikliklər sürətləndiyi üçün prosedurdan sonra bərpa prosesi uşaqlıq dövrünə nisbətən daha uzun çəkir. Bundan əlavə, yeniyetmələr prosedurdan əvvəl və sonra fiziki görünüşləri və sosial narahatlıqları ilə bağlı daha həssas olurlar. Ona görə də yeniyetməlik dövründə sünnət edilməsi planlaşdırılırsa, uşağın psixoloji cəhətdən hazır olması təmin edilməlidir. Ancaq yeniyetməlik dövründə sünnət edilməsinin də üstünlükləri var. Bu yaş qrupundakı şəxslər prosedur haqqında məlumatlı qərarlar qəbul edə və prosesə daha çox cəlb oluna bilərlər. Bununla belə, cərrahi əməliyyatdan sonra sağalma prosesinə və mümkün fəsadlara diqqət yetirilməlidir.
Sünnət vaxtı uşağın fərdi ehtiyaclarına, sağlamlıq vəziyyətinə və ailənin seçiminə uyğun olaraq müəyyən edilməlidir. Pediatrlar və ya uşaq cərrahları uşağın sağlamlıq tarixini və mövcud vəziyyətini qiymətləndirə və ən uyğun vaxtı tövsiyə edə bilərlər. Bundan əlavə, uşağın psixoloji vəziyyətini nəzərə alaraq, prosedurdan əvvəl uşaqla aydın ünsiyyət qurmaq vacibdir.
Sünnət prosesi üç əsas mərhələdən ibarətdir: prosedurdan əvvəl hazırlıq, cərrahi müdaxilə və əməliyyatdan sonrakı baxım. Prosesi sağlam və təhlükəsiz şəkildə başa çatdırmaq üçün hər bir mərhələ diqqətlə planlaşdırılmalıdır.
Prosedurdan əvvəl hazırlıq. Sünnət prosesində ilk addım uşağın ümumi sağlamlıq vəziyyətini qiymətləndirməkdir. Bu qiymətləndirmə zamanı prosedur üçün uyğun vaxt müəyyən edilir və prosedurdan əvvəl uşağın fiziki və ya psixoloji probleminin olub-olmadığı yoxlanılır. Xüsusilə uşaqlıq və yeniyetməlik dövründə sünnət planlaşdırılırsa, uşağı psixoloji cəhətdən hazırlamaq vacibdir. Həkim sünnənin necə ediləcəyini, əməliyyat zamanı nələrin baş verəcəyini, daha sonra nələrlə qarşılaşacağını ailəyə çatdırır. Bəzi hallarda sünnətdən əvvəl uşağa lokal və ya ümumi anesteziya tətbiq olunur. Bu prosedurun ağrısız və rahat olmasını təmin edir.
Cərrahi müdaxilə. Sünnət əməliyyatı adətən 10 ilə 30 dəqiqə arasında davam edir. Prosedur zamanı cərrah penisin başını örtən dəri qatını diqqətlə kəsir və qanaxmaya nəzarət edir. Müasir sünnət üsulları arasında klassik cərrahiyyə, lazer sünnət və sıxac sünnəti kimi müxtəlif üsullar var. İstifadə ediləcək üsul cərrahın seçimindən və uşağın sağlamlıq vəziyyətindən asılıdır. Steril bir mühitdə həyata keçirilən prosedur infeksiya riskini minimuma endirir. Cərrahi müdaxilə başa çatdıqdan sonra penisə antibiotik kremi çəkilir və steril sarğı qoyulur.
Prosedurdan Sonra Baxım. Sağalma prosesinin sürətli və problemsiz olması üçün sünnətdən sonra qulluq çox vacibdir. İlk bir neçə gündə yüngül ağrı, şişlik və həssaslıq normaldır. Bu dövrdə uşağın rahat olması üçün həkimin tövsiyə etdiyi ağrıkəsicilər və antiseptik kremlərdən istifadə etmək olar. Sarğı adətən bir neçə gün ərzində çıxarılır və nahiyə təmiz saxlanılır. Sağalma prosesində uşağın dar geyimlərdən uzaq durması və gigiyenaya diqqət yetirməsi vacibdir. Sünnət edilən nahiyə adətən bir həftə ərzində tam sağalır. Lakin infeksiyanın hər hansı əlaməti (kəskin ağrı, qızdırma, həddindən artıq şişkinlik) baş verərsə, dərhal həkimə müraciət edilməlidir.
Sünnət prosesi üç əsas mərhələdən ibarətdir: prosedurdan əvvəl hazırlıq, cərrahi müdaxilə və əməliyyatdan sonrakı baxım. Prosesi sağlam və təhlükəsiz şəkildə başa çatdırmaq üçün hər bir mərhələ diqqətlə planlaşdırılmalıdır.
Prosedurdan əvvəl hazırlıq. Sünnət prosesində ilk addım uşağın ümumi sağlamlıq vəziyyətini qiymətləndirməkdir. Bu qiymətləndirmə zamanı prosedur üçün uyğun vaxt müəyyən edilir və prosedurdan əvvəl uşağın fiziki və ya psixoloji probleminin olub-olmadığı yoxlanılır. Xüsusilə uşaqlıq və yeniyetməlik dövründə sünnət planlaşdırılırsa, uşağı psixoloji cəhətdən hazırlamaq vacibdir. Həkim sünnənin necə ediləcəyini, əməliyyat zamanı nələrin baş verəcəyini, daha sonra nələrlə qarşılaşacağını ailəyə çatdırır. Bəzi hallarda sünnətdən əvvəl uşağa lokal və ya ümumi anesteziya tətbiq olunur. Bu prosedurun ağrısız və rahat olmasını təmin edir.
Cərrahi müdaxilə. Sünnət əməliyyatı adətən 10 ilə 30 dəqiqə arasında davam edir. Prosedur zamanı cərrah penisin başını örtən dəri qatını diqqətlə kəsir və qanaxmaya nəzarət edir. Müasir sünnət üsulları arasında klassik cərrahiyyə, lazer sünnət və sıxac sünnəti kimi müxtəlif üsullar var. İstifadə ediləcək üsul cərrahın seçimindən və uşağın sağlamlıq vəziyyətindən asılıdır. Steril bir mühitdə həyata keçirilən prosedur infeksiya riskini minimuma endirir. Cərrahi müdaxilə başa çatdıqdan sonra penisə antibiotik kremi çəkilir və steril sarğı qoyulur.
Prosedurdan Sonra Baxım. Sağalma prosesinin sürətli və problemsiz olması üçün sünnətdən sonra qulluq çox vacibdir. İlk bir neçə gündə yüngül ağrı, şişlik və həssaslıq normaldır. Bu dövrdə uşağın rahat olması üçün həkimin tövsiyə etdiyi ağrıkəsicilər və antiseptik kremlərdən istifadə etmək olar. Sarğı adətən bir neçə gün ərzində çıxarılır və nahiyə təmiz saxlanılır. Sağalma prosesində uşağın dar geyimlərdən uzaq durması və gigiyenaya diqqət yetirməsi vacibdir. Sünnət edilən nahiyə adətən bir həftə ərzində tam sağalır. Lakin infeksiyanın hər hansı əlaməti (kəskin ağrı, qızdırma, həddindən artıq şişkinlik) baş verərsə, dərhal həkimə müraciət edilməlidir.
Müayinə üçün həkimə ehtiyacınız var?
