Hamiləliyin üçüncü ayı birinci trimestrin sonuna yaxınlaşan və həm gələcək ana, həm də körpə üçün əhəmiyyətli dəyişikliklərin baş verdiyi bir dövrdür. Bu ayda körpə artıq embrion deyil, "döl" adlanır və sürətlə böyüməyə başlayır. Əsas orqanların inkişafı əsasən tamamlanır və dayaq-hərəkət sistemi güclənməyə başlayır. Gələcək analar üçün bü dövr hamiləliyə fiziki və emosional uyğunlaşmanın asanlaşdığı bir dövrdür.
Körpədə üz cizgilərinin aydınlaşması, ürək döyüntülərinin nizamlı olması və sinir sisteminin sürətlə inkişafı kimi əhəmiyyətli irəliləyişlər müşahidə olunur. Körpənin kiçik refleks hərəkətləri bu dövrdə başlayır, lakin hamilə tərəfindən hələ də hiss oluna bilməz. Bu dövrdə edilən skrininq testləri və ultrasəs müayinələri körpənin inkişafını qiymətləndirmək üçün çox vacibdir.
Bu dövrü problemsiz keçmək üçün sağlam qidalanma, müntəzəm həkim müayinələri və yüngül məşqlər vacibdir. Üçüncü ay həm ananın, həm də körpənin sağlamlığına diqqət yetirilməli olduğu bir dövrü təmsil edir. Bu səbəbdən yazımızda 3 aylıq hamiləlikdə baş verən dəyişiklikləri, dölün inkişafını, tez-tez verilən sualları ətraflı şəkildə araşdırdıq.
Hamiləliyin üçüncü ayında həm anada, həm də inkişaf etməkdə olan körpədə bir sıra dəyişikliklər baş verir. Bu ay birinci trimestrin sonuna yaxınlaşdıqca orqanizm hamiləliyə uyğunlaşmağa davam edir. Hamilə qadında hormonal dalğalanmaların təsiri azalsa da, fiziki və emosional dəyişikliklər daha qabarıq olur.
Hamiləliyin bu mərhələsində qadında hormonal dalğalanmalar hələ də davam edir. Belə ki, bu mərhələdə hormonların səviyyəsi hələ də yüksəkdir, lakin gələcək ananın orqanizmi bu dəyişikliklərə uyğunlaşmağa başlamışdır. Estrogen və progesteron hormonları yüksək səviyyədə qalır. Bu hormonlar uşaqlığın böyüməsini dəstəkləyir və bədəni körpənin sağlam inkişafı üçün hazırlayır. Həmçinin hormonal dəyişikliklər səbəbiylə meydana gələn səhər bulantıları bu dövrdə azalacaqdır, ancaq bəzi gələcək analarda bu bulantının davam etdiyi də müşahidə olunmuşdur.
Bütün bunlarla yanaşı hormonlar dəridə ləkələrə (hamiləlik maskası) və yağlılığa səbəb ola bilər. Ancaq bu vəziyyət müvəqqətidir və adətən hamiləlikdən sonra yox olur.
Üçüncü ayda uterus böyüməyə davam edərkən qarın bir az görünməyə başlayır. Belə ki, uşaqlıq çanaq nahiyəsindən yuxarıya doğru hərəkət etməyə başlayır və bu, xüsusilə incə quruluşlu hamilələrdə nəzərə çarpır.
Hamiləliyin bu müddətində bədən hormonal dəyişikliklərə alışdıqca, enerji səviyyəsi artacaq, yorğunluq isə azalacaqdır. Həmçinin üçüncü ayda hormonal təsirlər azaldığından emosional dalğalanmalar da azalır.
Hamiləliyin üçüncü ayı körpənin inkişafında böyük irəliləyişlərin olduğu bir dövrdür. Bu ayda embrion "döl" adlandırılmağa başlanır və sürətlə inkişaf edən orqanları, əzələləri və sümük strukturları ilə körpə şəklini almağa başlayır. Körpənin hərəkət etməyə başlaması kimi həyəcan verici inkişaflar da bu dövrdə baş verir.
Üçüncü ayda körpə təxminən 7-10 sm boyuna və 20-30 qram çəkiyə çatır. Həmçinin körpənin üz cizgiləri aydınlaşır. Göz qapaqları əmələ gəlib və gözlər demək olar ki, tam inkişaf edib, lakin hələ aça bilmir. Qulaqlar, burun və ağız forma almağa başlayır. Barmaqlar və ayaq barmaqları tamamilə ayrılır. Bu ayda artıq qaraciyər, mədə, böyrəklər və bağırsaqlar kimi orqanlar fəaliyyətə başlayır. Qaraciyər qan hüceyrələrini istehsal edərkən, mədə həzm üçün hazırlanır.
Hamiləliyin üçüncü ayı körpənin skelet sisteminin güclənməyə başladığı dövrdür. Əvvəlcə qığırdaqdan ibarət olan skelet quruluşu sümükləşməyə başlayır. Bu proses skelet sisteminin davamlılığını artırır və körpənin hərəkəti üçün zəmin hazırlayır.
Bu dövrdə əzələlər sürətlə inkişaf edir. Əzələlər və sinirlər arasında əlaqələr qurulmağa başlayır ki, bu da gələcəkdə körpəyə şüurlu hərəkətlər etməyə imkan verəcəkdir.
Bu ayda ən maraqlı hadisələrdən biri körpənin hərəkət etməyə başlamasıdır. Körpənin əzələlərinin və sinir sisteminin inkişafı sadə refleks hərəkətləri mümkün edir. Körpənin əllərini və ayaqlarını hərəkət etdirmək, başını çevirmək və ya təpikləmək kimi hərəkətlər üçüncü ayda başlayır. Ancaq bu hərəkətləri ana hələ hiss edə bilmir. Yekun olaraq 3 aylıq hamiləlikdə beyin və onurğa beyni arasındakı sinir əlaqələri güclənməyə davam edir. Bu proses körpəyə hərəkətlərini idarə etməyə imkan verir.
Hamiləliyin üçüncü ayında balanslaşdırılmış qidalanmaya riayət etmək, lazımi vitamin və mineralları qəbul etmək, maye qəbuluna fikir vermək sağlam hamiləliyin təməl daşıdır. Bu dövrdə qidalanma aşağıdakı şəkildə olmalıdır:
Zülal. Yumurta, balıq, toyuq, ət və paxlalılar kimi zülal qaynaqları körpənin hüceyrə və toxuma inkişafı üçün lazımdır.
Bütün taxıllar. Tam buğda çörəyi, yulaf və qəhvəyi düyü kimi lifli taxıllar enerji verir və qəbizliyin qarşısını alır.
Tərəvəz və meyvələr. Təzə tərəvəz və meyvələr vitamin və minerallarla zəngindir, həmçinin immunitet sistemini dəstəkləyir. Tünd yaşıl yarpaqlı tərəvəzlər fol turşusu baxımından xüsusilə vacibdir.
Sağlam yağlar. Zeytun yağı, avokado və qoz kimi sağlam yağlar körpənin beyin inkişafını dəstəkləyir.
Vitamin və minerallar. Hamiləliyin üçüncü ayında bəzi vitamin və minerallara ehtiyac artır. Fol turşusu, dəmir, kalsium, omeqa 3 olduqca gərəkli vitamin və minerallardır.
Hamiləliyin bütün aylarında olduğu olduğu kimi, bu dövrdə də gündə ən az 8-10 stəkan su içmək orqanizmi nəmləndirir, həzmi dəstəkləyir və körpənin amniotik mayesini balanslaşdırır.
Hamiləliyin üçüncü ayında düzgün qidalanma körpənin sağlam inkişafı və ananın enerji səviyyəsinin qorunması üçün vacibdir. Qidalanmanıza diqqət yetirmək, müntəzəm olaraq maye qəbul etmək və həkiminizin tövsiyə etdiyi əlavələr qəbul etmək bu dövrü rahat keçməyinizə kömək edəcək.
Hamiləliyin üçüncü ayında müntəzəm həkim müayinəsi, uyğun idman proqramları və gündəlik rejimin tənzimlənməsi sağlam hamiləlik üçün böyük əhəmiyyət kəsb edir. Üçüncü ayda hamilə qadının rutini aşağıdakı kimi olur:
Həkim Yoxlamaları və Skrininq Testləri. Üçüncü ay hamiləliklə bağlı vacib skrininq testlərinin aparıldığı bir dövrdür. Hamiləliyin birinci trimestrinin sonuna yaxınlaşdıqca mütəmadi olaraq tibbi müayinədən keçmək lazımdır. Bu yoxlamalar zamanı ananın ümumi sağlamlıq vəziyyəti, körpənin inkişafı və mümkün fəsadlar qiymətləndirilir. Üçüncü ayda ultrasəs ilə körpənin ürək döyüntüsü, fiziki inkişafı və ana bətnindəki vəziyyəti müşahidə edilir. Bu dövrdə ilk ətraflı ultrasəs müayinəsi edilə bilər.
Bu dövrdə ilk trimestr skrininq testləri aparılır. Qan testləri və boyun şəffaflığının ölçülməsi kimi testlər xromosom anomaliyalarının qiymətləndirilməsində mühüm məlumat verir.
Məşq və Hərəkət Planı. Daimi idman həm ananın fiziki sağlamlığını dəstəkləyir, həm də hamiləlik zamanı yarana biləcək narahatlığın qarşısını alır. Gəzinti, üzgüçülük və prenatal yoqa kimi yüngül fəaliyyətlər əzələləri gücləndirməyə və stresi azaltmağa kömək edir. Bundan əlavə bu məşqlər qan dövranını artırır və körpəyə daha çox oksigen çatdırmağa kömək edir. Lakin ağır qaldırma və qəfil hərəkətlərdən qaçınmaq lazımdır. Məşq zamanı nəfəs darlığı və ya narahatlıq hiss olunarsa, fəaliyyət dayandırılmalı və həkimə müraciət edilməlidir. Həmçinin hamiləlik zamanı bel və kürək ağrılarını aradan qaldırmaq üçün uzanma hərəkətləri faydalı ola bilər. Bu hərəkətlər onurğanın rahatlamasına və duruşu yaxşılaşdırmağa kömək edir.
Gündəlik fəaliyyətlər. Üçüncü ayda gündəlik həyatda ediləcək bəzi düzəlişlər hamilənin daha rahat bir hamiləlik keçirməsini təmin edəcək. Belə ki, hamiləlik irəlilədikcə yuxu formasına diqqət yetirilməlidir. Kürək yerinə yan üstə yatmaq uşaqlığa qan axını artırır və daha rahat bir yuxu təmin edir. Üçüncü ayda qidalanmaya fikir verilməli, müntəzəm və kiçik porsiyalarda yeməyə üstünlük verilməlidir. Bu, səhərlər ürək bulanmasını aradan qaldırmağa və enerji səviyyələrini balanslaşdırmağa kömək edəcəkdir.
Ümumi olaraq qeyd edək ki, hamiləliyin üçüncü ayında müntəzəm həkim müayinəsi, yüngül məşqlər və yaxşı planlaşdırılmış gündəlik rejim sağlam hamiləliyin vacib elementləridir. Bu dövrdə həkimin tövsiyələrinə əməl etmək, ananın fiziki və ruhi sağlamlığını dəstəkləmək üçün addımlar atmaq həm ana, həm də körpə üçün təhlükəsiz mühit yaradır.
Hamiləliyin 3-cü ayı ilə bağlı tez-tez verilən suallar var. Bu sualları və sualların cavablarını təqdim edirik.
Körpənin boyu təqribən 7-10 sm, çəkisi isə 20-30 qramdır. Üçüncü ayın sonunda körpə sürətlə inkişaf edən dölə çevrilir və orqan sistemləri formalaşmağa başlayır.
Xeyr, üçüncü ayda körpənin hərəkətləri ana tərəfindən hiss edilə bilməz. Ancaq körpənin əzələ və sinir sistemi inkişaf etdikcə kiçik refleks hərəkətlər etməyə başlayır.
Zülal, fol turşusu, dəmir və kalsiumla zəngin qidalar üstünlük təşkil edir. Balıq, süd məhsulları, yaşıl yarpaqlı tərəvəzlər, tam taxıllar və təzə meyvələr qəbul edilməlidir.
Adətən yox. Üçüncü ayın sonunda ultrasəs müayinəsi ilə körpənin cinsi müəyyən edilə bilər, lakin son nəticə 16-20 ay arasında əldə edilir. Dəqiq nəticə üçün həftələrlə gözləməli ola bilərsiniz.
Zərif gəzintilər, yoqa və üzgüçülük kimi az təsirli məşqlər edilə bilər. Bununla belə, ağır yüklərdən və sıx idman fəaliyyətlərindən qaçınmaq lazımdır.
Xeyr, hamiləlik zamanı mütləq spirt və siqaret istifadə edilməməlidir. Hər ikisi körpənin inkişafına mənfi təsir göstərir və ciddi fəsadlara səbəb ola bilər.
Bəli, hormonal dəyişikliklər və uterusun böyüməsi ürək yanmasına səbəb ola bilər. Kiçik yeməklər qəbul etmək və turşulu qidalardan uzaq durmaq bu problemi aradan qaldırmaqda kömək olacaqdır.
Hamiləliyin ilk ayı səyahətin başlanğıcıdır və gələcək analar üçün bir çox fiziki, emosional və psixoloji dəyişiklikləri özü ilə gətirir. Bu proses zamanı orqanizm körpənin inkişafı üçün sürətlə dəyişdiyindən, gələcək ananın zehnində bir çox sual və narahatlıq yarana bilər. İlk ay körpənin əsas strukturlarının formalaşmağa başladığı və orqanların formalaşması üçün əhəmiyyətli bir zəmin hazırladığı kritik bir dövrdür. Məqaləmizdə hamiləliyin ilk ayı ilə bağlı hamilələri maraqlandıran bir çox mövzuya toxunacayıq.
Hamiləlikdə hematoma hamiləlik dövründə uterusda qan yığılmasına aiddir və adətən ilk trimestrdə müşahidə olunur. Bu vəziyyət plasenta ilə uşaqlıq divarı arasındakı əlaqənin zəifləməsi və ya zədələnməsi nəticəsində baş verir. Hamiləliklərin təxminən 20%-də rast gəlinən hematoma adətən vaginal qanaxma, qarın ağrısı kimi əlamətlərlə özünü göstərir.
Mərkəzi sinir sistemi (MSS) bədənin əsas idarəetmə və ünsiyyət mərkəzidir. İnsan bədəninin bütün funksiyalarını tənzimləyən bu sistem beyin və onurğa beynindən ibarətdir. Beyin düşüncə, yaddaş, duyğu, hisslər və şüur kimi mürəkkəb funksiyaları idarə edərkən onurğa beyni məlumatı bədəndən beyinə və beyindən bədənə daşıyan bir siqnal şəbəkəsi kimi fəaliyyət göstərir. Mərkəzi sinir sistemi orqanizmin ətraf mühitin qıcıqlandırıcılarına uyğun reaksiya verməsini təmin etmək üçün periferik sinir sistemi ilə birlikdə işləyir.
Körpənin cinsi mayalanma zamanı genetik olaraq müəyyən edilir. Sperma hüceyrəsi tərəfindən daşınan X və ya Y xromosomu embrionun oğlan və ya qız olacağını müəyyən edir. Ancaq bu genetik məlumat hamiləliyin erkən mərhələlərində xaricdən müşahidə olunmur. Körpənin cinsini öyrənmək üçün adətən hamiləliyin müəyyən həftəsini gözləmək lazımdır.
Müayinə üçün həkimə ehtiyacınız var?
