Tibbdə adenoidektomiya kimi tanınan adenoid cərrahiyyəsi burun nahiyəsində adenoid toxumasının cərrahi yolla çıxarılmasıdır. Bu əməliyyat xüsusilə adenoidin böyüdüyü və tənəffüs yollarını bağladığı, yuxu apnesinə səbəb olduğu və ya tez-tez təkrarlanan infeksiyalara səbəb olduğu hallarda həyata keçirilir. Adenoidektomiya uşaqlarda ən çox görülən cərrahi əməliyyatlardan biridir və ümumiyyətlə sadə, təhlükəsiz əməliyyat hesab olunur.
Bu yazıda uşaqlarda edilən adenoid əməliyyatından, əməliyyatın risklərindən və nə zaman edilməsinin uyğun olması ilə bağlı ətraflı danışacayıq.
Cərrahiyyə qərarı adenoidin ölçüsünə və uşağın yaşadığı simptomların şiddətinə əsasən həkim tərəfindən müəyyən edilir. Adətən aşağıdakı hallarda cərrahi müdaxilə tövsiyə olunur:
Yuxu Apnesi və Tənəffüs Problemləri. Adenoid böyüməsi uşaqlarda yuxu apnesinə səbəb ola bilər. Yuxu apnesi uşağın yuxu zamanı müvəqqəti nəfəs almasını dayandırdığı, tez-tez xoruldama və narahat yuxu ilə özünü göstərən ciddi bir vəziyyətdir. Yuxu apnesi olan uşaqlar gecə tez-tez oyanırlar və gün ərzində yorğun, narahat və diqqətsiz ola bilərlər. Bu vəziyyət uşağın fiziki inkişafına, zehni fəaliyyətinə və davranışına mənfi təsir göstərir. Əgər adenoid uşağın tənəffüs yollarını ciddi şəkildə daraldaraq bu cür problemlər yaradırsa, cərrahiyyə əməliyyatı zəruri hesab edilir.
Təkrarlanan infeksiyalar. Adenoidlər immunitet sisteminin bir hissəsi kimi infeksiyalarla mübarizə aparır, lakin həddindən artıq böyüyərsə, infeksiya mənbəyinə çevrilə bilər. Uşaqlarda tez-tez təkrarlanan orta qulaq infeksiyaları (otitis media), sinüzit və ya burun infeksiyaları adenoid böyüməsinin əlamətləridir. Bu cür infeksiyalar eşitmə itkisinə və ya daimi qulaq problemlərinə səbəb olur. Əgər infeksiyalar dərman vasitəsilə idarə oluna bilmirsə və tez-tez təkrarlanırsa, həkim cərrahi müdaxiləni nəzərdən keçirə bilər.
Xroniki burun tıxanıqlığı və tənəffüs çətinliyi. Adenoid böyüməsi burun tıxanıqlığına səbəb ola və uşağın ağızdan nəfəs alması ilə nəticələnə bilər. Ağızdan nəfəs alma tənəffüs yollarını qurudaraq infeksiya riskini artırır və dişlərin və çənə quruluşunun pozulmasına səbəb olur. Bu vəziyyət uşağın üz inkişafını və ümumi sağlamlığını təhdid edərsə, həkim əməliyyat qərarını verəcəkdir.
Digər tibbi səbəblər. Uşaqlarda adenoidektomiya qərarının verilməsi üçün aşağıdakı digər tibbi səbəblər də diqqətə alınır:
Adenoidektomiya ümumiyyətlə sadə və təhlükəsiz cərrahi əməliyyat olsa da, əməliyyatdan əvvəl uşağı düzgün hazırlamaq vacibdir. Bu proses uşağın fiziki və psixoloji cəhətdən əməliyyata ən yaxşı şəkildə hazırlanmasını və əməliyyatın uğurlu olmasını təmin edir.
Adenoidektomiyadan əvvəl müəyyən tibbi hazırlıqlar aparılmalıdır. Bu hazırlıqlar aşağıdakılardır:
Qan testləri və ümumi sağlamlıq yoxlamaları. Əməliyyatdan əvvəl həkim tərəfindən uşağın ümumi sağlamlıq vəziyyətini qiymətləndirmək üçün bəzi testlər təyin edilir. Anemiya və ya laxtalanma pozğunluğu kimi potensial riskləri müəyyən etmək üçün qan testləri aparılır. Həmçinin uşağın infeksiya, soyuqdəymə kimi sağlamlıq probleminin olmadığı da yoxlanılır. Əgər uşağın mövcud allergiyası və ya xroniki xəstəlikləri varsa, bu barədə həkimə məlumat verilməlidir.
Anesteziya Hazırlığı. Əməliyyat ümumi anesteziya altında aparılacağı üçün anestezioloq uşağın sağlamlıq tarixini qiymətləndirir. Bu müddətdə uşağın daha əvvəl anesteziyaya reaksiya verib-vermədiyi öyrənilir və valideynlərin sualları cavablandırılır.
Əməliyyatdan əvvəl uşağın mədəsinin boş olması anesteziya təhlükəsizliyi üçün çox vacibdir. Əməliyyatdan 8-10 saat əvvəl qida qəbulu dayandırılmalıdır. Həmçinin əməliyyatdan 4-6 saat əvvəl maye qəbulu da dayandırılmalıdır. Bu təlimatlar əməliyyat zamanı mədədə qalan qida qalıqlarının tənəffüs yollarına sızmasının qarşısını almaq üçün vacibdir.
Uşağı əməliyyata hazırlamaq təkcə fiziki deyil, həm də psixoloji prosesdir. Valideynlər uşağa əməliyyatın sadə bir prosedur olduğunu və sonradan daha rahat nəfəs ala biləcəyini izah etməlidirlər. Uşağın narahatlığını dinləmək və onu sakitləşdirmək prosesi asanlaşdırır. Bundan əlavə, cərrahiyyə qrupunun mehriban və anlayışlı yanaşması uşağın qorxularını azaltmaqda təsirli olacaqdır.
Düzgün hazırlıq əməliyyatın rahat keçməsini və uşağın tez sağalmasını təmin edəcək. Buna görə də həkimin göstərişlərinə ciddi əməl etmək böyük əhəmiyyət kəsb edir.
Hər hansı bir cərrahi müdaxilə kimi, bu əməliyyatın da bəzi riskləri və fəsadları ola bilər. Bu risklər birbaşa cərrahın təcrübəsi, uşağın ümumi sağlamlıq vəziyyəti və əməliyyatdan sonrakı baxım prosesi ilə bağlıdır. Aşağıda adenoid əməliyyatı zamanı və ya sonrasında baş verə biləcək əsas risklər və onların minimuma endirilməsi yolları verilmişdir.
Qanaxma riski. Qanaxma adenoid əməliyyatının ən çox görülən ağırlaşmalarından biridir. Əməliyyat zamanı və ya sonrasında kiçik qanaxmaların olması adətən normaldır. Ancaq nadir hallarda həddindən artıq qanaxma baş verə bilər. Bu, uşağın ümumi sağlamlıq vəziyyəti və laxtalanma ilə əlaqəli olur.
Qanaxma riskini azaltmaq üçün əməliyyatdan əvvəl qan analizləri ilə laxtalanma faktorları yoxlanılır. Daha sonra cərrah qanaxmaya nəzarət etmək üçün diqqətli cərrahi üsullar tətbiq edir. Həmçinin əməliyyatdan sonra uşağın burnunu təmizləməsi və ya sərt asqırmasının qarşısı alınmalıdır.
İnfeksiya riski. Əməliyyatdan sonra əməliyyat yeri infeksiyalaşa bilər. Bu vəziyyət ümumiyyətlə nadirdir və antibiotiklərlə asanlıqla müalicə edilir. İnfeksiya qızdırma, şiddətli ağrı və ya anormal axıntı kimi özünü göstərə bilər.
İnfeksiya riskini azaltmaq üçün əməliyyat zamanı sterilizasiya prosedurları ciddi şəkildə tətbiq edilir. Əməliyyatdan sonra həkimin tövsiyə etdiyi antibiotiklərdən müntəzəm istifadə olunur və uşağın gigiyenası, xüsusən də əl gigiyenası diqqətdə saxlanılır.
Anesteziya ilə əlaqədar risklər. Ümumi anesteziya altında həyata keçirilən hər hansı əməliyyatda olduğu kimi, anesteziya ilə bağlı ağırlaşmalar da baş verə bilər. Bunlara allergik reaksiyalar, ürəkbulanma və qusma daxildir. Bu cür reaksiyaların qarşısı adətən anestezioloqun təcrübəsi ilə alınır.
Anesteziya riskini azaltmaq üçün əməliyyatdan əvvəl anestezioloq uşağın sağlamlıq tarixini diqqətlə araşdırır. Həmçinini istifadə olunacaq anesteziya dozaları və üsulları uşağın çəkisinə və yaşına uyğun olaraq tənzimlənir.
Baş verən nadir ağırlaşmalar. Nadir də olsa adenoid əməliyyatından sonra uşağın səsində müvəqqəti dəyişikliklər baş verə bilər. Bu vəziyyət adətən bir neçə həftə ərzində öz-özünə həll olunur. Həmçinin əməliyyatdan sonra boğaz ağrısı və yüngül şişlik gözlənilir və ağrıkəsicilərlə idarə oluna bilər.
Qeyd edək ki, təcrübəli cərrah tərəfindən həyata keçirildikdə və əməliyyatdan əvvəl/sonrası göstərişlərə əməl edildikdə adenoid əməliyyatının riskləri çox aşağı səviyyədə saxlanılır.
Adenoid böyüməsi uşaqlıq zamanı baş verən ümumi bir vəziyyətdir və adətən 3 ilə 10 yaş arası uşaqlara daha çox təsir edir. İmmunitet sistemi bu yaş aralığında aktiv şəkildə inkişaf etdiyi üçün adenoid bədənə daxil olan mikroblara qarşı daha çox işləyir və böyüməyə meyllidir. Ancaq bəzi hallarda bu böyümə tənəffüs yollarını maneə törədə və ya cərrahi müdaxilə tələb edən tez-tez infeksiyalara səbəb ola bilər.
3-6 yaş arası adenoid əməliyyatının ən çox edildiyi dövrdür. Xüsusilə bu dövrdə uşağın inkişafı üçün sağlam tənəffüs sistemi böyük əhəmiyyət kəsb edir.
7-10 yaş arası yaş qrupunda da əməliyyat tələb oluna bilər. Bu dövrdə tez-tez qulaq infeksiyaları və ya xroniki burun tıxanıqlığı cərrahi müdaxilə tələb etməsi üçün əsas səbəblərdir.
Qeyd edək ki, adenoidlər adətən yetkinlik dövründə kiçilir və öz təsirini itirir. Ancaq nadir hallarda adenoid böyüməsi yetkinliyə qədər davam edə bilər. Belə hallarda cərrahi müdaxilə edilir. Bununla belə, böyüklərdə adenoid əməliyyatı olduqca nadirdir və adətən ciddi tənəffüs problemləri və ya xroniki infeksiyalar zamanı həyata keçirilir.
Ağır əməliyyat olmasa da, adenoidektomiya zamanı da valideynlərin ağlında müəyyən suallar yaranır. Adenoidektomiya ilə bağlı tez-tez verilən sualları və onların cavablarını təqdim edirik.
Yetkinlik dövründə adenoid adətən kiçilir. Ancaq ciddi simptomlar varsa, bu prosesi gözləmək olmaz və müalicə tələb olunur.
Daha keyfiyyətli və fasiləsiz yuxu təmin edir. Həmçinin infeksiya riskini azaltmaqla eşitmə sağlamlığını qoruyur. Bununla yanaşı nəfəs alma və danışma problemlərini düzəldir, uşağın ümumi həyat keyfiyyətini yaxşılaşdırır.
Əməliyyatdan sonra boğazda həssaslıq ola biləcəyi üçün uşağa yumşaq və soyuq qidalar (qatıq, pudinq, dondurma, püre) verilməlidir. Bol su, turş olmayan meyvə suyu və ilıq çay kimi mayelər tövsiyə olunur. Əməliyyatdan sonra isti və ədviyyatlı yeməklərdən qaçınmaq lazımdır.
Adenoid əməliyyatı (adenoidektomiya) adətən 20-30 dəqiqə davam edən qısa bir cərrahi əməliyyatdır. Prosedur ümumi anesteziya altında aparılır və uşaqlar adətən eyni gündə evə buraxılırlar.
Adenoid toxuması uşaqların immun sisteminin mühüm bir hissəsi olaraq tənəffüs yollarından daxil olan mikroblardan qorunma təmin edir. Ancaq bu toxumanın həddindən artıq böyüməsi müxtəlif sağlamlıq problemlərinə səbəb ola bilər. Burun tutulması, xoruldama, yuxu apnesi və təkrarlanan qulaq infeksiyaları kimi əlamətlərlə özünü göstərən adenoid böyüməsi uşağın həm fiziki, həm də zehni inkişafına mənfi təsir göstərə bilər. Bu yazıda uşaqlarda adenoid böyüməsindən, onun müalicə üsullarından ətraflı danışacayıq.
Rinoplastikadan sonra sağalma prosesi əməliyyatın müvəffəqiyyəti və qalıcı nəticələri baxımından cərrahi müdaxilə qədər əhəmiyyətlidir. Bu müddət ərzində həkimin tövsiyələrinə tam əməl etmək həm estetik, həm də funksional olaraq istədiyiniz nəticəni əldə etməyə kömək edəcək. Əməliyyatdan sonrakı dövrdə müntəzəm müayinələr burun nahiyəsinin sağalma prosesini izləmək və mümkün fəsadların əvvəlcədən aşkar edilməsində mühüm rol oynayır.
Baş ağrısı böyüklərdə olduğu kimi uşaqlarda da rast gəlinən bir sağlamlıq problemidir. Uşaqlar adətən baş ağrılarını ifadə etməkdə çətinlik çəkirlər və bu, valideynləri narahat edir. Stres, yorğunluq, qeyri-kafi yuxu və susuzluq kimi gündəlik faktorlar baş ağrısına səbəb olur, eyni zamanda miqren və ya infeksiya kimi daha ciddi səbəbləri də göstərir.Müayinə üçün həkimə ehtiyacınız var?
