Fimoz xüsusilə uşaqlıqda tez-tez rast gəlinən bir xəstəlikdir və penis ucundakı dərinin geri çəkilə bilməməsi ilə xarakterizə olunur. Təbii bir proses olaraq, yeni doğulmuş oğlanların əksəriyyəti fimozla qarşılaşır və bu vəziyyət adətən yaşla öz-özünə yox olur. Ancaq bəzi hallarda fimoz sidiyə çıxarkən çətinlik, ağrı və ya infeksiya kimi problemlər yaradır. Belə simptomlar tibbi müdaxilə tələb edən patoloji fimozu göstərir. Fimoz adətən sünnət və ya konservativ müalicə üsulları ilə həll edilir. Müalicə seçimi uşağın yaşından, şikayətlərin şiddətindən və fimozun dərəcəsindən asılı olaraq müəyyən edilir. Valideynlərin bu prosesdən xəbərdar olması və uşağında hər hansı bir anormallıq müşahidə etdikdə mütəxəssis həkimə müraciət etməsi vacibdir.
Təbii fimoz yeni doğulmuş və körpəlik dövründə normal bir vəziyyət hesab olunur və adətən yaşla öz-özünə yox olur. Ancaq bəzi hallarda patoloji fimoz deyilən bir vəziyyət yaranır və bu, uşaqlarda müəyyən əlamətlərlə özünü göstərir. Bu əlamətlər aşağıdakılardır:
Sidik ifraz edərkən çətinlik. Fimozlu uşaqlarda ən çox görülən simptomlardan biri sidiyə çıxmaqda çətinlik çəkir. Uşaq idrar edərkən ağrı hiss edəir və ya zəif sidik axını olur. Bəzi hallarda penisin ucundakı dəri şişəir və sidik toplanaır ki, bu da balonlaşma adlanan vəziyyətə gətirib çıxarır.
Ağrı və Narahatlıq. Patoloji fimoz penis bölgəsində ağrıya səbəb olur. Uşaq xüsusilə idrar edərkən və ya penisini təmizləyərkən narahatlıq hiss edir. Ağrı infeksiyaların və ya dərinin qıcıqlanmasının göstəricisidir.
Qızartı və Şişkinlik. Penisin ucunda qızartı və şişkinlik fimozun başqa bir ümumi simptomudur. Bu vəziyyət tez-tez ərazidə qıcıqlanma və ya infeksiya ilə əlaqələndirilir. Balanit adlanan penis ucunun və sünnət dərisinin iltihabı da tez-tez fimoz ilə baş verir.
Təkrarlanan infeksiyalar. Fimoz sidik yollarının infeksiyaları (UTİ) və balanit kimi təkrarlanan infeksiyalara səbəb olur. Sidiyin tam boşaldılmaması və ya gigiyena qaydalarına riayət edilməməsi infeksiya riskini artırır. Bu vəziyyət uşağın ümumi sağlamlığına təsir edir və hərarət, narahatlıq kimi əlamətlərlə özünü göstərir.
Sünnət dərisinin çatları və bərkiməsi. Fimozu olan uşaqlarda sünnət dərisində çatlar və ya sərtləşmə baş verir. Dəri elastikliyini itirdikdə, çatlar səbəbindən ağrı və qanaxma baş verir. Bu, dəri toxumasının zədələnməsinə və əlavə fəsadlara səbəb olur.
Əgər yuxarıda göstərilən simptomlardan biri və ya bir neçəsi uşağınızda müşahidə olunarsa, uşaq cərrahı və ya uroloqa müraciət etmək vacibdir. Erkən diaqnoz və düzgün müalicə fimozla bağlı ağırlaşmaların qarşısının alınmasında mühüm rol oynayır.
Fimoz xüsusilə oğlanların erkən yaşlarında rast gəlinən bir xəstəlikdir və sünnət dərisinin penisin başını örtməsi ilə xarakterizə olunur. Bu vəziyyət bir çox valideynlər üçün həyəcan verici görünsə də, hər fimoz halı patoloji deyil. Bəzi vəziyyətlər tamamilə normal fizioloji proseslərin bir hissəsi hesab olunur.
Fizioloji (təbii) fimoz. Yenidoğulmuşlarda və gənc uşaqlarda fimoz təbii bir vəziyyətdir. Körpələrin əksəriyyəti sünnət dərisinin geri çəkilə bilməyəcəyi bir quruluşla doğulur. Bu fizioloji fimoz uşaq böyüdükcə, adətən 3-7 yaş arasında öz-özünə yox olur. Uşaq böyüdükcə sünnət dərisi tədricən geri çəkilir, penisin başından ayrılır. Bu təbii proses zamanı ağrı, infeksiya və ya digər narahatlıq baş vermirsə, adətən tibbi müdaxilə tələb olunmur.
Yaşla bağlı Dəyişiklik. Uşaqlarda fimozun zamanla yaxşılaşacağı gözlənilir. Sünnət dərisinin geri çəkilməməsi 1 yaşlı uşaqların təxminən 50%-də, 3 yaşlı uşaqların isə 10-20%-də görülür. Ancaq bu, hələ də normal bir vəziyyət hesab olunur. Əlavə əlamətlər olmadığı halda uşağın 7-10 yaşına qədər bu problemlə üzləşməsi narahatedici deyil.
Simptomsuz fimoz. Fizioloji fimoz uşaqda sidiyə çıxmada çətinlik, ağrı, şişlik və ya sünnət dərisində infeksiya kimi əlamətlərə səbəb olmur. Bu tip fimoz tibbi problem hesab edilmir və müalicə tələb etmir. Uşağın ümumi gigiyenası nəzərə alındıqca bu proses normal şəkildə davam edir.
Xarici müdaxilələrə ehtiyac yoxdur. Fizioloji fimoz halında, sünnət dərisini güclə geri çəkməyə çalışmaq arzuolunmazdır. Bu, sünnət dərisinin yırtılmasına, qıcıqlanmasına və daha ciddi vəziyyətlərə səbəb ola bilər. Zamanla uşağa təbii olaraq sünnət dərisinin elastikliyini bərpa etməsinə icazə verilməlidir.
Uşaqlarda fimozun diaqnozu adətən pediatrlar və ya uşaq cərrahları tərəfindən klinik müayinə yolu ilə qoyulur. Fimozun diaqnozu üçün istifadə olunan üsullar və proseslər aşağıdakı kimi aparılır:
Simptomların qiymətləndirilməsi. Diaqnostika prosesində ilk addım valideynlərdən uşağın xəstəlik tarixi və onun yaşadığı simptomlar haqqında məlumat almaqdır. Həkim uşağın sidiyə çıxmada çətinlik, ağrı, infeksiya və ya sünnət dərisinin şişməsi kimi problemləri olub-olmadığını soruşur. Təkrarlanan infeksiyalar və ya sidik yolu infeksiyası tarixi də fimoza əhəmiyyətli ipucu verir.
Fiziki Müayinə. Fimozun diaqnozu fiziki müayinə ilə təsdiqlənir. Həkim sünnət dərisinin geri çəkilə biləcəyini və bu vəziyyətin uşağa narahatçılığa səbəb olub olmadığını yoxlayır. Patoloji fimoz vəziyyətində, sünnət dərisi sərtləşə, elastik olmayan və ya dar ola bilər. Bundan əlavə, infeksiya əlamətləri olan qızartı, şişlik və ya iltihab müşahidə edilə bilər.
Fəsadların qiymətləndirilməsi. Həkim müayinə zamanı mümkün fəsadları da qiymətləndirir. Balanit (sünnət dərisinin iltihabı) və ya təkrarlanan sidik yollarının infeksiyaları kimi vəziyyətlər fimozun nəticəsidir və müalicə prosesinə təsir göstərir.
Erkən diaqnoz fimoz ilə əlaqəli ağırlaşmaların qarşısını almaq üçün vacibdir. Ona görə də uşağınızda hər hansı bir anormallıq aşkar etdikdə həkimə müraciət etməyiniz tövsiyə olunur.
Fimoz xüsusilə erkən yaşlarda fizioloji olaraq görünsə də, bəzi hallarda müalicə tələb edir. Müalicə kursu uşağın yaşından, fimozun növündən (fizioloji və ya patoloji) və simptomların şiddətindən asılı olaraq dəyişir. Fizioloji fimoz adətən yaşla öz-özünə keçsə də, patoloji fimoz tibbi müdaxilə tələb edir. Fimozun müalicəsində istifadə olunan üsullar bunlardır:
Gözləmək və müşahidə etmək. Yenidoğulmuşlarda və gənc uşaqlarda müşahidə olunan fizioloji fimoz adətən müalicə tələb etmir. Uşaq böyüdükcə sünnət dərisi təbii olaraq uzanır və geri çəkilir. Bu proses zamanı ağrı və ya infeksiya əlaməti yoxdursa, həkimlər müşahidə ilə kifayətlənirlər. Valideynlərə gigiyena qaydalarına riayət etmək barədə məlumat verilir və sünnət dərisini zorla geri çəkməyə çalışmamaq tövsiyə olunur.
Steroid kremlər. Fizioloji fimoz daha sonrakı yaşlarda davam edərsə və ya yüngül şikayətlərə səbəb olarsa, həkimlər steroid tərkibli kremlər tövsiyə edirlər. Bu kremlər sünnət dərisini yumşaltmağa və elastikliyini artırmağa kömək edir. Adətən 4-6 həftə ərzində müntəzəm olaraq istifadə olunur və bir çox hallarda effektiv nəticə əldə edilir.
Cərrahi Müdaxilə (Sünnət). Patoloji fimoz və ya ciddi ağırlaşmalar (məsələn, tez-tez təkrarlanan infeksiyalar, sidiyə çıxma çətinliyi) hallarında cərrahi müdaxilə tələb olunur. Ən çox görülən cərrahi müalicə üsulu sünnətdir. Sünnət sünnət dərisinin tamamilə çıxarılmasını nəzərdə tutur və fimoz problemini qalıcı şəkildə aradan qaldırır.
Preputioplastika. Sünnətdən başqa daha az invaziv cərrahi üsul olan preputioplastika sünnət dərisinin daralmış hissəsini genişləndirmək üçün edilir. Bu üsul sünnət dərisini qoruyaraq fimoz problemini həll etməyi hədəfləyir və bəzi ailələr üçün üstünlük verilən bir seçimdir.
Fəsadların müalicəsi. İnfeksiyalar və ya digər ağırlaşmalar fimozla birlikdə inkişaf etdikdə, bu şərtlərin müalicəsi də prioritet məsələyə çevrilir. Antibiotik kremlər və ya oral antibiotiklər istifadə edilir. Balanit kimi infeksiyaların müalicəsindən sonra fimoz müalicəsi planlaşdırılır.
Sözügedən hal xüsusilə gigiyena ilə bağlı diqqət tələb edir. Fimozu olan uşaqlarda lazımi gigiyena qaydalarına riayət edilmədikdə, infeksiya və digər ağırlaşmalar baş verir. Ancaq düzgün gigiyena qaydaları ilə bu riskləri minimuma endirmək olar. Fimozlu uşaqlar üçün gigiyena tövsiyələri bunlardır:
Xarici Təmizliyə Diqqət Edin. Fimozlu uşaqlarda sünnət dərisini zorla geri çəkmədən təmizləmək vacibdir. Xarici hissə yumşaq sabun və isti su ilə yumşaq bir şəkildə yuyulmalıdır. Sünnət dərisini zorla geri çəkməyə çalışmaq dərinin yırtılmasına və qıcıqlanmasına səbəb olur. Bu, infeksiya riskini artırır.
Sidikdən Sonra Təmizləmə. Fimozlu uşaqlarda sidikdən sonra gigiyena çox vacibdir. Sünnət dərisi altında sidiyin yığılması infeksiyaya yol açır. Buna görə də, uşağınızın sidiyə getdikdən sonra onu azca nəm salfet və ya yumşaq parça ilə silməklə cinsi orqanının təmiz saxlanmasını təmin edin.
Pambıq və nəfəs ala bilən alt paltarlarından istifadə edin. Uşağınızın alt paltarı gigiyena baxımından vacibdir. Pambıq və nəfəs alan alt paltarı seçərək cinsiyyət nahiyəsini quru saxlaya bilərsiniz. Sintetik materiallar tərləmə və nəmin tutulmasına səbəb olur və infeksiya riskini artırır.
Lokal kremin istifadəsi. Bəzi hallarda həkimin tövsiyəsi ilə nahiyəyə tətbiq olunan antibakterial və ya nəmləndirici kremlər gigiyena qaydalarına riayət etməyə kömək edir. Ancaq bu cür məhsullardan istifadə etməzdən əvvəl həkimə müraciət etmək lazımdır.
Düzgün gigiyena təmin edildikdə, fimoz ilə əlaqəli infeksiyaların və narahatlığın qarşısını almaq mümkün olur.
Sünnət tarix boyu həm dini, həm də tibbi əhəmiyyət kəsb edən bir əməl olmuşdur. İslam və Yəhudilik kimi dinlərdə daha çox dini bir tələb olaraq yerinə yetirilsə də, sağlamlıq baxımından faydaları səbəbiylə bir çox mədəniyyətdə də tətbiq edilir. Sünnət oğlan uşaqlarında doğuşdan qısa müddət sonra və ya sonrakı yaşlarda cinsiyyət orqanının ucundakı dəri (prepus) təbəqəsinin cərrahi yolla çıxarılması prosesidir. Tibbi baxımdan sünnət sidik yolları infeksiyalarının qarşısının alınması, gigiyena qaydalarına riayət edilməsi və bəzi cinsi yolla keçən xəstəliklərin riskinin azaldılması kimi faydalara malikdir. Dini və mədəni bir mərasim kimi sünnət fərdi və ailə üçün mühüm sosial mərhələdir.
Baş ağrısı böyüklərdə olduğu kimi uşaqlarda da rast gəlinən bir sağlamlıq problemidir. Uşaqlar adətən baş ağrılarını ifadə etməkdə çətinlik çəkirlər və bu, valideynləri narahat edir. Stres, yorğunluq, qeyri-kafi yuxu və susuzluq kimi gündəlik faktorlar baş ağrısına səbəb olur, eyni zamanda miqren və ya infeksiya kimi daha ciddi səbəbləri də göstərir.
Müayinə üçün həkimə ehtiyacınız var?
