Osteoxondroz onurğanın strukturunda baş verən və xüsusilə boyun, kürək və bel nahiyələrinə təsir edən degenerativ xəstəlikdir. Onurğanın ətrafındakı disklərin, qığırdaq toxumalarının və strukturların aşınması ilə xarakterizə olunur. Bu vəziyyət fəqərələr arasındakı disklərin elastikliyini itirməsinə, incəlməsinə və bəzən sinirlərin sıxılmasına səbəb olur. Müasir həyatın gətirdiyi hərəkətsizlik, yanlış duruş vərdişləri və yaşlanma kimi faktorlar səbəbindən osteoxondroz getdikcə daha çox yayılmaqdadır.
Xəstəliyin simptomlarına onurğada ağrı, hərəkətin məhdudlaşdırılması, uyuşma, qarışqalanma və əzələ zəifliyi daxildir. İrəliləyən hallarda disk yırtığı və sinir sıxılması kimi ciddi fəsadlar baş verə bilər. Osteoxondroz təkcə fiziki problem deyil, həm də insanın həyat keyfiyyətinə təsir edən bir pozğunluqdur.
Müalicə adətən ağrıları azaltmaq və hərəkətliliyi artırmaq məqsədi daşıyır. Dərman müalicəsi, fiziki müalicə və müntəzəm məşq xəstəliyin idarə olunmasında ən təsirli üsullardır. Erkən diaqnoz və düzgün müalicə ilə osteoxondrozun gedişatını idarə etmək olar. Onurğanın sağlamlığını qorumaq üçün sağlam həyat vərdişləri və müntəzəm fiziki fəaliyyət böyük əhəmiyyət kəsb edir.
Bu yazımızda osteoxondroza səbəb olan amillərdən, risklərindən və osteoxondrozun müalicəsindən danışacayıq.
Osteoxondroz müxtəlif ekoloji və genetik faktorların birləşməsindən yaranır. Duruş pozğunluğu, oturaq həyat tərzi, yaşlanma və qığırdaq aşınması kimi səbəblər osteoxondroz riskini artıran əsas amillərdir. Bundan əlavə, genetik meyl və travmalar da bu vəziyyətin formalaşmasında mühüm rol oynayır.
Duruş pozğunluqları və oturaq həyat. Müasir həyat tərzi özü ilə birlikdə osteoxondrozun inkişafında ən vacib amillərdən biri olan hərəkətsizliyi də gətirir. Yanlış duruş, məsələn, uzun müddət kompüter qarşısında oturmaq və ya telefondan istifadə edərkən boynu irəli əymək onurğa sütununun təbii quruluşunu pozur. Bu, onurğa disklərinə həddindən artıq təzyiq göstərir və zamanla disklərin köhnəlməsinə səbəb olur. Həmçinin adekvat fiziki fəaliyyətdən məhrum bir həyat tərzi onurğa ətrafındakı əzələləri zəiflədir və disklərin daha az dəstəklənməsinə səbəb olur. Dəstəkləyici əzələlərin çatışmazlığı onurğaya yükü artırır, osteoxondroz riskini artırır.
Yaşlanma və Qığırdaq Aşınması. Osteoxondroz adətən yaşlanma ilə artan qığırdaq aşınması nəticəsində baş verir. Belə ki, yaşlandıqca fəqərələr arasındakı disklər su tərkibini və elastikliyini itirir. Bu, disklərin amortizator xüsusiyyətlərini azaldır və aşınmanı sürətləndirir. Həmçinin yaşla birlikdə sümük sıxlığının azalması və oynaqlarda kalsifikasiya kimi proseslər də osteoxondrozun inkişafına təsir edir. Bu təbii degenerativ proses xüsusilə 40 yaşdan yuxarı şəxslərdə özünü göstərir.
Genetik faktorların və travmaların təsiri. Bəzi insanlar genetik meyllərinə görə osteoxondroza daha çox meyllidirlər. Ailədə osteoxondroz olan insanlarda genetik olaraq disk strukturunda zəifliklər və ya onurğa anomaliyaları ola bilər. Bu vəziyyət hətta daha gənc yaşda osteoxondroz əlamətlərinin görünüşünə səbəb olur. Həmçinin idman xəsarətləri, yol qəzaları və ya yıxılma kimi travmatik hadisələr onurğa disklərinə zərər verir. Belə zədələnmələr disklərin davamlılığını azaldır və degenerasiya prosesini sürətləndirir. Xüsusilə tez-tez təkrarlanan kiçik travmalar osteoxondrozun inkişafında mühüm risk faktorudur.
Osteoxondrozun əlamətləri adətən ağrı, hərəkətin məhdudlaşdırılması və sinirlə bağlı problemlər ətrafında cəmlənir. Xüsusilə erkən diaqnoz qoyulmazsa, bu simptomlar xroniki hala gələ və həyat keyfiyyətini əhəmiyyətli dərəcədə azalda bilər. Osteoxondrozun əlamətləri ümumi olaraq aşağıdakılardır:
Ağrı və Hərəkət Məhdudiyyəti. Osteoxondrozun ən çox görülən simptomlarından biri onurğa nahiyəsində hiss olunan ağrıdır. Ağrı, adətən, təsirlənmiş ərazinin ətrafındakı əzələlərin gərginliyi və disklərdə degenerasiya nəticəsində baş verir. Ağrı əvvəlcə yüngül olur, lakin sonrakı mərhələlərdə şiddətli və qalıcı ola bilər. Ağrı xüsusilə uzun müddət oturmaq, ağır əşyaları qaldırmaq və ya yanlış mövqedə yatmaq kimi vəziyyətlərdə artır.
Hərəkət məhdudiyyəti. Onurğa ətrafındakı əzələlərin gərginliyi və oynaqların sərtləşməsi hərəkət məhdudiyyətlərinə səbəb olur. Məsələn, boyun nahiyəsində olan osteoxondroz başın dönməsini çətinləşdirə, bel nahiyəsində olan osteoxondroz isə əyilmə və ya dönmə hərəkətlərinə mane ola bilər.
Uyuşma, qarışqalanma. Sinir köklərinə təzyiq osteoxondrozun səbəb olduğu başqa bir ümumi simptomdur. Disklərdə degenerasiya fəqərələr arasındakı məsafəni azaldır və sinirlərin sıxılmasına səbəb olur. Sinirlərin tutulması onurğadan uzanan sinir yollarında uyuşma və qarışqalanma hisslərinə səbəb ola bilər. Bu vəziyyət adətən qollarda, əllərdə, ayaqlarda və ayaqlarda olur.
Güc itkisi. Sinir sıxılması uzun müddət davam edərsə, əzələ zəifliyinə səbəb olur. Məsələn, bel nahiyəsində olan osteoxondroz ayaq əzələlərində güc itkisinə, boyun nahiyəsində olan osteoxondroz isə qol və əllərdə zəifliyə səbəb olur.
Osteoxondroz müalicə edilmədikdə və ya irəlilədikdə simptomlar daha şiddətli və xroniki hala gələ bilər. Osteoxondrozun xroniki vəziyyətlərdə görünən simptomları aşağıdakılardır:
Xroniki ağrı. Ağrı daimi olur və fiziki fəaliyyəti məhdudlaşdırır, gündəlik həyatı çətinləşdirir. Xroniki ağrılar insanın yuxu rejimini poza və psixoloji gərginlik yarada bilər.
Onurğa əyriliyi. İrəliləyən hallarda onurğa deformasiyaları (skolioz, kifoz) inkişaf edə bilər. Bu, bəzi hallarda pis duruşa və əlavə fəsadlarla nəticələnir.
Disk yırtığı. Degenerasiya irəlilədikcə disklərin xarici hissəsi zəifləyir və yırtıq riski artır. Bu, sinirlərə daha çox təzyiq göstərə bilər.
Osteoxondrozun simptomları erkən aşkar edilməzsə, xroniki hala keçə və həyat keyfiyyətinə ciddi təsir göstərə bilər. Ağrı, hərəkətin məhdudlaşdırılması, uyuşma və güc itkisi kimi əlamətlər müşahidə edildikdə gecikmədən mütəxəssisə müraciət etmək vacibdir. Müalicə və həyat tərzi dəyişiklikləri ilə bu simptomları idarə etmək mümkündür.
Osteoxondroza meyilli olan əsas qruplar oturaq şəkildə çalışanlar, yaşlılar və idman zədələri olanlardır. Bundan əlavə, osteoxondrozun inkişafında genetik faktorlar və fərdin həyat tərzi də mühüm rol oynayır.
Oturaq şəkildə çalışanlar. Uzun saat kompüter qarşısında işləyən insanlar hərəkətsizlik və yanlış oturma mövqeləri səbəbindən osteoxondroz riski ilə üzləşirlər. Boyun və bel nahiyəsinə edilən daimi təzyiq onurğada olan disklərin aşınmasını sürətləndirir. Qeyri-erqonomik iş şəraiti də bu riski artırır.
Yaşlı şəxslər. Yaşlanma onurğa disklərinin su tərkibini itirməsi və elastikliyinin azalması ilə nəticələnir. Bu, disklərin daha asan aşınmasına və osteoxondrozun inkişafına səbəb olur. Osteoxondroz xüsusilə 40 yaşdan yuxarı insanlarda rast gəlinir.
İdman zədələrindən əziyyət çəkənlər. İdman zamanı baş verən zədələr onurğa disklərinin zədələnməsinə səbəb ola bilər. Bu vəziyyət xüsusilə ağırlıq qaldırma və ya təmas idmanı ilə maraqlanan şəxslərdə daha çox rast gəlinir. Təkrarlanan kiçik travmalar da zamanla osteoxondroza səbəb ola bilər.
Genetik meyl. Ailədə osteoxondroz olan fərdlərdə onurğa disklərinin davamlılığı genetik meylə görə aşağı ola bilər. Bu, xəstəliyin daha erkən yaşlarda başlamasına səbəb olur.
Həyat tərzinin təsiri. Hərəkətsizlik, pis duruş, artıq çəki və siqaret kimi amillər onurğaya mənfi təsir edir və osteoxondroz riskini artırır. Stresin xroniki əzələ gərginliyinə səbəb olaraq xəstəliyə səbəb ola biləcəyi də düşünülür.
Bütün bunları nəzərə alaraq onurğanın sağlamlığını qorumaq üçün mütəmadi olaraq idman etmək, erqonomik iş şəraitini təmin etmək və sağlam həyat tərzinə yiyələnmək böyük əhəmiyyət kəsb edir.
Osteoxondrozun diaqnozu çox vaxt görüntüləmə üsulları ilə dəstəklənir. Müasir tibbdə istifadə olunan rentgen, maqnit-rezonans tomoqrafiya (MRT) və digər texnologiyalar osteoxondrozun diaqnostikasında böyük rol oynayır. Lakin diaqnostik proses ümumi olaraq aşağıdakı kimidir:
Tibbi tarixin fiziki müayinəsi və qiymətləndirilməsi. Osteoxondrozun diaqnozunda ilk addım xəstənin şikayətlərini ətraflı dinləmək və keçmiş tibbi vəziyyəti araşdırmaqdır. Həkim xəstənin ağrı şikayətlərinin başlama vaxtı, ağrının yeri, intensivliyi və müddəti kimi məlumatları öyrənir. Bundan əlavə, peşə, fiziki fəaliyyət, travma tarixi və ya ailədə osteoxondroz tarixi kimi faktorlar qiymətləndirilir. Həmçinin həkim onurğanın və ətrafdakı əzələlərin vəziyyətini yoxlamaq üçün fiziki müayinə aparır. Bu müayinə zamanı aşağıdakılar qiymətləndirilir:
Fiziki müayinə osteoxondrozun simptomlarını anlamaq və onurğanın hansı nahiyəsinin təsirləndiyini müəyyən etmək üçün vacib məlumatlar verir.
Rentgen, MRT və digər görüntüləmə üsulları. Fiziki müayinədən sonra osteoxondrozun qəti diaqnozunu qoymaq üçün görüntüləmə üsulları istifadə olunur. Görüntüləmə üsullarına rentgen, MRT, KT, sinir keçiriciliyi testləri, yəni elektromiyoqrafiya (EMG) daxildir.
Rentgen və MRT kimi görüntüləmə üsulları xəstəliyin dərəcəsini və onun sinir sisteminə təsirini başa düşməkdə mühüm rol oynayır. Erkən diaqnoz düzgün müalicə planı yaratmaq və xəstəliyin gedişatını dayandırmaq üçün çox vacibdir. Buna görə də, osteoxondroz əlamətləri görünəndə mütəxəssis həkimə müraciət edilməlidir.
Osteoxondrozun müalicəsində dərman, fiziki müalicə və məşq adətən ilk seçimdir. Müalicə ağrıları aradan qaldırmaq, hərəkətliliyi artırmaq və xəstəliyin gedişatını dayandırmaq üçün nəzərdə tutulmuşdur. Qabaqcıl hallarda cərrahi müdaxilə tələb oluna bilər.
Dərmanla müalicə. Dərman ümumiyyətlə osteoxondrozun səbəb olduğu ağrı və iltihabı idarə etmək üçün istifadə olunur. Dərman olaraq ağrı kəsicilər, iltihab əleyhinə dərmanlar, əzələni rahatlaşdıran mazlar nəzərdə tutulur.
Fizioterapiya. Fizioterapiya osteoxondrozun müalicəsinin ən təsirli üsullarından biridir və tez-tez dərmanlarla birləşdirilir. Peşəkar fizioterapevtlər tərəfindən tətbiq olunan fizioterapiya onurğa sütununu dəstəkləyən əzələləri gücləndirmək və oynaqların hərəkətliliyini artırmaq məqsədi daşıyır. Bu üsullara masaj, ultrasəs terapiyası və elektrik sinir stimullaşdırılması daxil ola bilər.
Cərrahi müdaxilə. Cərrahi müdaxilələr yalnız osteoxondrozun digər müalicə üsullarının təsirli olmadığı inkişaf etmiş hallarda nəzərdən keçirilir. Sinir sıxılması, şiddətli ağrı və ya disk yırtığı kimi hallarda cərrahi müdaxilə tələb oluna bilər. Cərrahiyyə zədələnmiş diskin çıxarılması və ya fəqərələrin bərkidilməsi kimi prosedurları əhatə edir.
Osteoxondrozun müalicəsində dərman müalicəsi və fizioterapiya adətən ilk seçim üsullarıdır. Ancaq inkişaf etmiş hallarda cərrahi müdaxilə tələb oluna bilər. Erkən diaqnoz və müntəzəm müalicə xəstəliyin inkişafının qarşısını almaq və həyat keyfiyyətini yaxşılaşdırmaq üçün vacibdir.
Revmatizm oynaqlara, əzələlərə, birləşdirici toxumalara və daxili orqanlara təsir edə bilən iltihabla əlaqəli bir qrup xəstəliklərin ümumi adıdır. Bu xəstəliklər immun sistemi səhvən bədənin öz toxumalarına hücum etdikdə baş verə bilər və ya yaşlanma, genetik meyl və ətraf mühit faktorlarının birləşməsi nəticəsində inkişaf edə bilər. Revmatizmin növləri çox müxtəlifdir və xəstəliyin növündən asılı olaraq simptomlar fərqli ola bilər. Yazımızda revmatizmanın növləri, diaqnostik üsulu və müalicəsi ilə bağlı ətraflı danışacayıq.
Mərkəzi sinir sistemi (MSS) bədənin əsas idarəetmə və ünsiyyət mərkəzidir. İnsan bədəninin bütün funksiyalarını tənzimləyən bu sistem beyin və onurğa beynindən ibarətdir. Beyin düşüncə, yaddaş, duyğu, hisslər və şüur kimi mürəkkəb funksiyaları idarə edərkən onurğa beyni məlumatı bədəndən beyinə və beyindən bədənə daşıyan bir siqnal şəbəkəsi kimi fəaliyyət göstərir. Mərkəzi sinir sistemi orqanizmin ətraf mühitin qıcıqlandırıcılarına uyğun reaksiya verməsini təmin etmək üçün periferik sinir sistemi ilə birlikdə işləyir.
Orta qulaq iltihabı xüsusilə uşaqlarda rast gəlinən, lakin böyüklərdə də ciddi nəticələrə səbəb olan bir sağlamlıq problemidir. Orta qulağa təsir edən bu iltihab çox vaxt infeksiyalardan qaynaqlanır və müalicə edilmədikdə daha ciddi fəsadlara səbəb olur. Ağrı, eşitmə itkisi, qulaqda dolğunluq hissi və qızdırma kimi əlamətlərlə özünü göstərən orta qulaq iltihabını erkən diaqnoz və müalicə ilə nəzarət altına almaq mümkündür.
Müayinə üçün həkimə ehtiyacınız var?
